مهار قدرت توسط اخلاق
امام علي عليه السلام براي علاج روحيه اعتلاءطلبي و تفوق و قدرت طلبي که اغلب دامن گير ارباب قدرت است بهترين عامل را براي مهار چنين روحيه اي ، در وهله اول توجه و عميق شدن به عظمت و قدرت لايزال خداوند مي داند. در مرتبه بعد مهم ترين عامل براي مهار قدرت ، عمل به سجاياي اخلاقي و دارا بودن آنها مي باشد تا انسان در هنگام تصميم گيري نهايت دقت را به عمل آورد. امام علي عليه السلام در جاي ديگر نيز توصيه هاي اخلاقي اي راجع به حاکميت اخلاق در دولت مطرح مي نمايد و نحوه برخورد مسئولان سياسي با مردم را بيان مي کند: «و اياک و المنّ علي رعيتک باحسانک او التزّيد فيما کان من فعلک او ان تعدهم فتتبع موعدک بخلفک فانّ المنّ يبطل الاحسان و التزيّد يذهب بنور الحقّ والخلف يوجب المقت عنداللّه و النّاس. . . » «از منت نهادن بر رعيت به جهت احساني که نموده اي و يا بيش از حد جلوه دادن آنچه کرده اي بپرهيز و نيز از وعده اي که خلف مي کني احتراز کن چه منت نهادن ، احسان را بي ارزش مي کند و زياده نگري روشنايي حق را مي برد و خلف وعده موجب خشم خدا و مردم مي شود.[2] . در اين فراز توصيه مي کند که دولت مردان بايد از منت نهادن بر مردم که مورد نهي خداوند و دليل انحطاط اخلاقي و موجب تحقير مردم و بي ارزش کردن کارها است ، بپرهيزند و از زياده نمايي در سياست اجتناب نمايند. يعني اموري که انجام شده را بيش از آنچه هست ، نبايد جلوه کرد. که اين نوعي سفسطه و رياکاري و خلاف گويي است و بدبيني مردم را به همراه خواهد داشت و نيز از وعده هايي که نمي توانند به آنها جامه عمل بپوشانند ، اجتناب ورزند زيرا نه تنها موجب خشم خداوند خواهد بود بلکه خشم و غضب ملت را هم برمي انگيزد. و اين خود بزرگ ترين ضربه را بر پيکر دولت و کشور خواهد زد.
از ديدگاه امام اخلاق بر حوزه سياست و قدرت حاکميت دارد و عاملي براي مهار و کنترل قدرت است. امام يکي از عوامل سقوط و اضمحلال دولت ها را ، خدشه دار شدن اصول و سجاياي اخلاقي مي داند. «ولا تند منّ علي عفوٍ ، و لا تبجحنّ بعقوبةٍ و لا تسرعنّ الي بادرةٍ وجدت منها مندوحةً. . . » «هرگز از بخشش و گذشت پشيمان و به کيفر شاد مباش ، و به خشمي که مي تواني مرتکب نشوي شتاب منما. مگو که من امر مي کنم پس بايد فرمان مرا بپذيرند و اين روش سبب فساد و خرابي دل و ضعف و سستي دين و تغيير و زوال نعمت ها گردد و هرگاه سلطنت و حکومت برايت عظمت و بزرگي يا کبر و خودپسندي پديد آورد به بزرگي و پادشاهي خدا که فوق تو است و به توانايي او نسبت به خود ، به آنچه از جانب خويش برآن توانا نيستي بنگر که اين نگريستن کبر و سرکشي تو را فرومي نشاند و سرفرازي تو را بازمي دارد. . . .[1] .