دريا شناسي

(و شناخت انواع معادن و جواهراتي که از آن به دست مي آيد.)

حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در خطبه 13/1 فرمود:

ثُمَّ أَنْشَأَ - سُبْحَانَهُ - فَتْقَ الْأَجْواءِ، وَشَقَّ الْأَرْجَاءِ، وَسَکَائِکَ الْهَوَاءِ، فَأَجْرَي فِيهَا مَاءً مُتَلاطِماً تَيَّارُهُ، مُتَرَاکِماً زَخَّارُهُ.

حَمَلَهُ عَلَي مَتْنِ الرِّيحِ الْعَاصِفَةِ، وَالزَّعْزَعِ الْقَاصِفَةِ، فَأَمَرَهَا بِرَدِّهِ، وَسَلَّطَهَا عَلَي شَدِّهِ، وَقَرَنَهَا إلَي حَدِّهِ. الْهَوَاءُ مِنْ تَحْتِها فَتِيقٌ، وَالْمَاءُ مِنْ فَوْقِهَا دَفِيقٌ.

ثُمَّ أَنْشَأَ سُبْحَانَهُ رِيحاً اعْتَقَمَ مَهَبَّهَا، وَأَدَامَ مُرَبَّهَا، وَأَعْصَفَ مَجْرَاهاَ، وَأَبْعَدَ مَنْشَاهَا، فَأَمَرَهَا بِتَصْفِيقِ الْمَاءِ الزَّخَّارِ، وَإِثَارَةِ مَوْجِ الْبِحَارِ، فَمَخَضَتْهُ مَخْضَ السَّقَاءِ، وَعَصَفَتْ بِهِ عَصْفَهَا بِالْفَضَاءِ.

تَرُدُّ أَوَّلَهُ إلَي آخِرِهِ، وَسَاجِيَهُ إلَي مَائِرِهِ، حَتَّي عَبَّ عُبَابُهُ، وَرَمَي بالزَّبَدِ رُکَامُهُ، فَرَفَعَهُ فِي هَواءٍ مُنْفَتِقٍ، وَجَوٍّ مُنْفَهِقٍ، فَسَوَّي مِنْهُ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ.

«و باد را به بازگرداندن آن فرمان داد، و به نگهداري آب مسلّط ساخت، و حد و مرز آن را به خوبي تعيين فرمود. فضا در زير تند باد و آب بر بالاي آن در حرکت بود، سپس خداي سبحان طوفاني[1] برانگيخت که آب را متلاطم ساخت، و امواج آب را پي در پي درهم کوبيد، طوفان بشدّت وزيد، و از نقطه اي دور دوباره آغاز شد، سپس به طوفان امر کرد، تا امواج درياها را به هر سو روان کند و بر هم کوبد، و با همان شدّت که در فضا وزيدن داشت، بر امواج آب ها حمله ور گردد، از اوّل آن برمي داشت و به آخرش مي ريخت،[2] و آب هاي ساکن را به امواج سرکش برگرداند.

تا آنجا که آبها روي هم قرار گرفتند، و چون قلّه هاي بلند کوه ها بالا آمدند، امواج تُند کَف هاي برآمده از آب ها را در هواي باز، و فضاي گسترده بالا برد، که از آن هفت آسمان را پديد آورد.»

و آن حضرت در خطبه 65/91 فرمود:

کَبَسَ الْأَرْضَ عَلَي مَوْرِ أَمْوَاجٍ مُسْتَفْحِلَةٍ، وَلُجَجِ بِحَارٍ زَاخِرَةٍ، تَلْتَطِمُ أَوَاذِيُّ أَمْوَاجِهَا، وَتَصْطَفِقُ مُتَقَاذِفَاتُ أَثْبَاجِهَا، وَتَرْغُو زَبَداً کَالْفُحُولِ عِنْدَ هِيَاجِهَا. فَخَضَعَ جِمَاحُ الْمَاءِ الْمُتَلَاطِمِ لِثِقَلِ حَمْلِهَا، وَسَکَنَ هَيْجُ ارْتِمَائِهِ إِذْ وَطِئَتْهُ بِکَلْکَلِهَا، وَذَلَّ مُسْتَخْذِياً، إِذْ تَمَعَّکَتْ عَلَيْهِ بِکَوَاهِلِهَا، فَأَصْبَحَ بَعْدَ اصْطِخَابِ أَمْوَاجِهِ، سَاجِياً مَقْهُوراً، وَفِي حَکَمَةِ الذُّلِّ مُنْقَاداً أَسِيراً.[3] .

«زمين را بر موج هاي پرخروش، و درياهاي موّاج فرو نشاند، موج هايي که بالاي آن به هم مي خورد ودر تلاطمي سخت هر يک، ديگري را واپس مي زد، چونان شتران نر مست، فريادکنان و کف بر لب، به هر سوي روان بود.

سپس قسمت هاي سرکش آب از سنگيني زمين فرو نشست و هيجان آنها بر اثر تماس با سينه زمين آرام گرفت.

زيرا زمين با پشت بر آن مي غلطيد و آن همه سر و صداي امواج ساکن و آرام شده، چون اسب افسار شده رام گرديد.»

---

1. ِعْتَقَمَ: باد تندي که خشک و باران است.
2. مَخْضَ السّقاء: زيرو رو کردن محتواي مَشک.
3. اسناد و مدارک خطبه 91 به اين شرح است:
   

   1- عقد الفريد ج4 ص207 وج2 ص406: ابن عبدربه (متوفاي 328 هجري)
   

   2- کتاب توحيد ص48 ح13: شيخ صدوق (متوفاي 380 هجري)
   

   3- ربيع الابرار ج 1 باب الملائکة ص310 ح11: زمخشري (متوفاي 538 هجري)
   

   4- النهاية ج 2 ص 116: ابن أثير (متوفاي 606 هجري)
   

   5- فرج المهموم ص 56: سيدبن طاووس (متوفاي 664 هجري)
   

   6- تيسير المطالب ص202 و203: يحيي بن الحسين (متوفاي 424 هجري).