اهتمام به آموزش هايِ رزمي و سازماندهي سپاه
[صفحه 78] نبرد، بي نظير بود. امام، شخصاً سپاهيان خود را آموزش مي داد و پيش از آغاز نبرد، ضمن سازماندهي نيروها و آرايش رزم آوران، نکات مهم آموزشي را تکرار مي کرد. هنگامي که شبيخون هاي معاويه فزوني گرفت و مخالفان، او را به ناآشنايي با فنون جنگي متّهم کردند، امام، ضمن گلايه از برخي اصحاب فرمود: وافسدتم عليّ رأيي بالعصيان والخذلان حتّي لقد قالت قريش ان ابن أبي طالب رجل شجاع ولکن لاعلم له بالحرب. للَّه أبو هم وهل أحد منهم أشدّ لها مراساً وأقدم فيها مقاماً منّي؟ لقد نهضت فيها وما بلغت العشرين وها أنا ذاقد ذرّفت علي الستّين. ولکن لارأي لمن لايطاع.[1] . با نافرماني و سستي، کار را بر من تباه کرديد تا آن جا که قريش مي گويد پسر ابوطالب، دلير است، امّا دانش جنگ ندارد. خدا پدرانشان را مزد دهد! کدام يک از آنان، بيشتر از من در ميدان جنگ بوده و بيشتر از من، نبرد و ميدان را آزموده؟ هنوز بيست سال نداشتم که پا در معرکه گذاشتم و اکنون، ساليان عمرم از شصت، فزون است؛ اما آن را که فرمان نبرند، سررشته ي کار از دستش بيرون است. علي عليه السلام در آموزش هايِ نظامي رزمندگان، از تأکيد بر ريزترين نکات آموزشي نيز غفلت نمي ورزيد، مانند اين که: نيروها از اسلحه ي خود جدا نشوند؛از فرصت هاي مناسب در ضربه زدن به دشمن، بيشترين بهره را برگيرند؛ به چهره ي دشمن، خيره نشوند؛ کثرت نيروهايِ آنان، در دل هايشان هراس نيافريند؛ و اين که اگر شکست خوردند، چه کنند و چگونه عقب نشيني تاکتيکي را معمول دارند؛ و...
گفتيم که امام علي عليه السلام رزم آورترينِ رزم آوران صحنه هاي نبرد بود. او که عمري دراز را در صحنه هاي جهاد سپري کرده بود، بي گمان، بيشترين و کارآمدترين تجربه ها را در اختيار داشت. افزون بر اين، او به لحاظ شجاعت،دليري و بُرنادلي و آگاهي به گونه هاي
صفحه 78.