جهات اهميّت خطبه غدير
«لَمْ يُنادِ بِشَيْ ءٍ مِثْلَ ما نُودِيَ بِالْوِلايَةِ يَوْمَ الْغَديرِ».[1] . «هيچ حکمي مثل ولايت در روز غدير اعلام نشده است». ذيلاً بطور فهرستوار به جهات اهميت «خطبه ي غدير» اشاره مي شود: شرائط جغرافيايي غدير که قبل از تقاطع جاده ها در جحفه و پيش از تفرق قبايل بوده است. همچنين توقف سه روزه در بياباني داغ و شرائط زماني حجة الوداع که پس از ايام حج و عظيم ترين اجتماع مسلمانان تا آن روز بود. [صفحه 30] مقام مخاطِب خطبه، و نيز حالت خاص مخاطَبين يعني حاجيان، آن هم پس از اتمام حج و به هنگام بازگشت، و نيز اعلام نزديکي وفات پيامبر صلي اللَّه عليه و آله براي مخاطَبين، چه آنکه حضرت 70 روز پس از اين سخنراني از دنيا رحلت نمودند. خطاب خداوند که: «اي پيامبر ابلاغ کن آنچه از طرف خداوند بر تو نازل شده که اگر ابلاغ نکني رسالت خود را نرسانده اي»، که در هيچيک از فرامين الهي چنين مطلبي گفته نشد. بيم پيامبر صلي اللَّه عليه و آله، و دستور قاطع الهي بر لزوم اجراي حکم ولايت و امامت براي آينده ي مسلمين، از خصوصيات ابلاغ اين حکم الهي است که در هيچ حکمي چنين نگراني از پيامبر صلي اللَّه عليه و آله ديده نشده بود. ضمانت الهي بر حفظ پيامبر صلي اللَّه عليه و آله از شرّ دشمنان در خصوص اين ابلاغ و رسالت که در هيچيک از احکام الهي چنين ضمانتي نبود. اقرار گرفتن هاي حضرت از مردم در غدير. شرايطي که براي بيان اين يک دستور الهي بر پا شد و آن اجتماع بزرگ و شيوه ي خاص بيان و منبر که فقط در اين ماجرا بوده است. بخصوص وداع پيامبر صلي اللَّه عليه و آله با مردم در حالي که اسلام از نظر دشمنان خارجي نفوذ ناپذير شده بود. مسئله ي امامت فقط به صورت يک خبر و پيام و خطابه ابلاغ نشد، بلکه به عنوان حکم و فرمان الهي و بيعت عموم مسلمانان و تعهد آنان اجرا شد. مفاهيم بلند و حساسي که در مقام تبيين ولايت در متن خطبه آمده است. مراسم خاصي که قبل و بعد از خطبه واقع شد، که بيعت و عمامه ي «سحاب» و تهنيت از نمونه هاي آن است و دلالت بر اهميت ويژه ي اين ماجرا مي نمايد. خطاب خداوند که: «امروز دين شما را کامل کردم ونعمت خود را بر شما تمام نمودم»، که تا آن روز مشابه آن را هم در هيچ موردي نفرموده بود. توجه خاصّ ائمه عليهم السلام به سخنان پيامبر صلي اللَّه عليه و آله در غدير، وبخصوص کلام اميرالمؤمنين و حضرت زهراعليهماالسلام که فرمودند: «روز غدير خم براي کسي [صفحه 31] عذري باقي نگذاشت»،[2] و نيز اهتمام علما به تفصيل مباحث مربوط به غدير به تبعيت از ائمه هدي عليهم السلام به عنوان ريشه ي اصيل ولايت و امامت. سند و شيوه ي نقل اين حديث از نظر حديثي، تاريخي، کلامي و ادبي، و همچنين فراگيري و راهيابي آن به قلوب مردم، در ميان روايات ولايت بي مانند است. محققان، تواتر اين حديث را به اثبات رسانده و همه ي مسلمانان با هر فرقه و مسلکي که دارند به درستي اين حديث اعتراف کرده اند. مقاصد والاي حضرت در خطبه ي غدير: 1. نتيجه گيري از زحمات 23 ساله با تعيين جانشيني که ادامه دهنده ي اين راه باشد. 2. حفظ دائمي اسلام از کفار و منافقين با تعيين جانشيناني که از عهده ي اين مهم برآيند. 3. اقدام رسمي براي تعيين خليفه که از نظر قوانين ملل در هميشه ي تاريخ سنديت دارد. 4. بيان يک دور جامع از برنامه ي 23 ساله و گذشته و حال مسلمين. 5. ترسيم خط مشي آينده ي مسلمين تا آخر دنيا. 6. اتمام حجت بر مردم که از مقاصد اصلي در ارسال پيامبران است. نتيجه ي عملي اين اقدام پيامبر صلي اللَّه عليه و آله، که کثرت عارفين ومعترفين به حق اهل بيت عليهم السلام است، و عدد ميلياردي شيعيان در طول تاريخ بخصوص در جهان امروز بهترين شاهد اهميّت آن است. [صفحه 33]
در تاريخ بعثت پيامبر صلي اللَّه عليه و آله فقط يک حکم است که با مقدمات مفصل و در مکاني خاص و در اجتماعي عظيم به صورت خطابه اي طولاني بيان شده است. ساير احکام الهي در مسجد پيامبر صلي اللَّه عليه و آله و يا خانه ي آن حضرت براي عده اي بيان مي شد و بعد خبر آن به همه مي رسيد. همين مسئله کافي است که هر شنونده اي تمايز اين حکم اسلام را با ساير احکام الهي و اهميت آن را نسبت به همه ي آنها تشخيص دهد. چنان که امام باقر عليه السلام فرمود:
صفحه 30، 31، 33.