بحث در معناي کلمه مولي
اين بدانجهت است که قطب اصلي حديث جمله ي «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلاهُ» است، و هرگاه به صورت اختصار به حديث غدير اشاره شود همين جمله مد نظر قرار [صفحه 112] مي گيرد، و راويان و محدثين نيز در هنگام اختصار به همين جمله اکتفا نموده اند و قرائن همراه آن را حذف کرده اند. نکته ي قابل توجه در اين مقطع آن است که با توجه به متن خطبه ي مفصل و دقت در ساير مطالبي که پيامبر صلي اللَّه عليه و آله در خطبه ي خود فرموده اند، معناي «مولي» و مراد از «ولايت» هم براي مخاطبين در غدير بسيار واضح و روشن بوده، و هم براي هر مُنصفي که متن را مطالعه کند و شرايط خطبه را به طور کامل در نظر بگيرد واضح تر از آن خواهد بود که جاي بحث و احتجاج باشد.[1] . به کارگرفتن کلمه «مولي» براي آن است که هيچ لفظي از قبيل «امامت»، «خلافت»، «وصايت» و امثال اينها، نمي تواند حامل معناي دقيقي باشد که در «ولايت» نهفته و فوق همه ي معاني الفاظ مذکور است. پيامبر صلي اللَّه عليه و آله نمي خواهد فقط امامت يا خلافت يا وصايت حضرت را بيان کند، بلکه مي خواهد اولي به نفس بودن و صاحب اختيار تام بر جان و مال و عرض و دين مردم بودن و به عبارت واضحتر «ولايت مطلقه ي الهيه» را که به معناي نيابت تامه از طرف پروردگار است بيان کند، و براي اين منظور هيچ لفظي فصيح تر و گوياتر از «مولي» پيدا نمي شود. دشمنان غدير هم اگر کلمه ي ديگري در اينجا بکار رفته بود خيلي آسانتر آن را مي پذيرفتند و يا در مقام رد آن چنين تلاش نمي کردند، و اگر بنا به تعدد معاني بود در الفاظ ديگر بسيار آسانتر بود. آنان با تشکيک در معناي اين کلمه مي خواهند آن را از محتواي مهم و کارساز عقيدتي و اجتماعي آن جدا کنند و آن را در حد بيان يک موضوع عاطفي و اخلاقي پايين بياورند. مخالفان غدير از معناي وسيع «اولي بنفس» وحشت دارند و معناي آن را خوب مي فهمند که اينچنين به مبارزه با آنان برخاسته اند. ما هم بايد بر سر همين معني پافشاري کنيم، و از خدا و رسول تشکر کنيم که با بکار بردن چنين کلمه اي در ترکيب [صفحه 113] خاص جمله، بنيادي محکم در فرهنگ اعتقادي ما بر جاي گذاشته اند که از آن نتايج زير گرفته مي شود: - امامت و ولايت دوازده امام معصوم عليهم السلام بلافاصله پس از رحلت پيامبر صلي اللَّه عليه و آله. - اطلاق و عموميت ولايت و اختيار ايشان بر همه ي انسانها و در همه ي زمانها و مکانها و در هر شرايطي. - استناد ولايت ايشان به امضاي پروردگار و اينکه امامت يک منصب الهي است. - عصمت صاحبان ولايت به امضاي خدا و رسول.- تعهد مردم در مقابل ولايت ائمه عليهم السلام دقيقاً مانند تعهدشان در مقابل ولايت پيامبر صلي اللَّه عليه و آله. از همه مهمتر اينکه لازمه ي اثبات چنين محتواي بلندي، عدم مشروعيت هر ولايتي بدون اذن پروردگار و با انتخاب غير خداوند است که خط بطلان بر هر دين و مذهبي مي کشد که غير از ولايت اهل بيت عليهم السلام را پذيرفته باشند.
با آنکه خطبه ي غدير منشور دائمي اسلام تلقي مي شود و داراي محتوايي فراگير نسبت به همه ي جوانب اسلام به صورت کلي است، ولي بحثهاي علمي در متن حديثِ غدير عموماً در کلمه ي «مولي» و معاني عرفي و لغوي آن مرتکز است.
صفحه 112، 113.