تيغ تيز تفرقه
و لا تباغضوا، فانها الحالقه.[1] (کينه ي يکديگر را به دل مگيريد که هرگونه خير و برکت را نابود مي سازد.) دين شناس و مفسر معاصر، آيت الله جوادي آملي درباره ي اين عبارت از نهج البلاغه مي نويسد: حضرت اميرالمومنين (ع) آن (تفرقه) را همانند تيغ تيزي مي داند که هرگونه اثري را از دين محو مي کند، حلق به معناي تراشيدن موي سر با تيغ است. اختلاف، بغضاء، عداوت و حسد و کينه دين را حلق مي کند. يعني ريشه دين را زده و چيزي از آن باقي نمي گذارد.[2] . در خطبه اي ديگر، حضرت علي (ع) از آثار شوم تفرقه سخن مي راند و عدم خير و برکت را محصول تفرقه مي داند، آنجا که مي فرمايد: خداوند سبحان به هيچ کس، نه گذشتگان و نه آنها که هم اکنون هستند، در اثر تفرقه چيزي نبخشيده است. با توجه به اينکه گوينده ي اين سخنان عدل و همسنگ قرآن کريم است و کلام او همان توازن و هماهنگي موجود در قرآن را داراست، مي توان بخشهايي از نهج البلاغه را با بخشهاي ديگر آن تفسير کرد و اطلاقهاي را تغيير زد. حضرت علي (ع) اتحاد و هماهنگي و همبستگي را وسيله اي براي جلب رحمت الهي و الطاف خداوندي مي داند [صفحه 37] و به امت خويش در زمانهاي گوناگون توصيه به اتحاد مي فرمايد: و الزموا السواد الاعظم فان يدالله مع الجماعه. و اياکم والفرقه! فان الشاذ من الناس للشيطان، کما ان الشاذ من الغنم للذئب.[3] . (و همواره همراه بزرگترين جمعيتها باشيد (اکثريتهاي طرفدار حق) که دست خدا با جمعيت است. از پراکندگي و تفرقه بپرهيزيد که «انسان تنها» بهره ي شيطان است چنان که گوسفند تک رو، طعمه ي گرگ.) با نگاهي به تاريخ پرفراز و نشيب کشورهاي استقلال طلب و حق جو، مي توان به عظمت اين سخن نوراني حضرت امير (ع) پي برد. هميشه بعد از انقلابهاي عظيم و آزادي خواهانه، دشمن در يک تهاجم گسترده ي فرهنگي به ايجاد تفرقه و جناح بندي و دو دستگي و يا چند دستگي مي پردازد. چنانچه حضرت (ع) در خطبه ي اخير فرمودند اگر دشمن موفق به تفرقه و پراکنده سازي بين افراد امت شود به راحتي مي توان آنها را طعمه ي مقاصد شوم خود کند. از اين رو انقلابيون نوخاسته بايد همواره مراقب دريچه هاي ورودي دشمن باشند از وحدت و همبستگي به عنوان سلاحي برنده و قوي براي نابودي دشمن استفاده کنند.
تفرقه در ميان امتها عذابي بس عظيم است که آثار شوم آن همواره از حوادثي نظير صاعقه و سيل و زلزله به مراتب بيشتر بوده است و پيشوايان ديني که منادي وحدت و همبستگي بوده اند همواره دغدغه ي ايجاد و گسترش تفرقه در ميان امتها را داشته اند. حضرت امير (ع) با اشاره به همين نکته مي فرمايد:
صفحه 37.