آثار رواني
در احوال مومنان پيشين انديشه کنيد که چگونه در حال آزمايش و امتحان به سربردند. آيا بيش از همه، مشکلات بر دوش آنها نبود؟ و...[1] . پس از بيان حالات پيشينيان، حضرت امير (ع) تلاش و استقامت و بردباري آنها را در برابر ناملايمات متذکر مي شود و اين صبر و بردباري را زمينه اي براي نجات آنها از [صفحه 30] سختي ها و بلاها مي داند و با توجه دادن به اينکه خداوند به خاطر صبر و تلاش آنها، وحدت را در ميانشان قرار داد و اين وحدت، عامل بسيار مهمي براي ايجاد سعادت و سلامت رواني آنها شد، چنين مي فرمايد: فابدلهم العز مکان الذل، و الامن مکان الخوف، فصاروا ملوکا حکاما، و ائمه اعلاما، و قد بلغت الکرامه من الله لهم ما لم تذهب الامال اليه بهم![2] . (و ذلت آنان را به عزت و بزرگواري و ترس آنها را به امنيت تبديل فرمود و آنها را حاکم و زمامدار و پيشواي انسانها قرار دا د. و آنقدر کرامت و بزرگي از طرف خدا به آنها رسيد که خيال آن را نيز در سر نمي پروراندند.) در اين بخش از سخنان حضرت علي (ع)، از آرامش و عزت و سيادت و کرامت که از نيازهاي رواني انسانهاست و آرزويي دست نيافتني براي برخي محسوب مي گردد، سخن به ميان آمده است. در قسمتي ديگر از خطبه 192، حضرت به موضوع نياز انسانها به همدلي و همراهي اشاره فرموده و با عبارت «و الاهواء موتلفه، و القلوب معتدله»، برآورده شدن اين نياز را داشتن وحدت ذکر فرموده است. نظريه پردازان و روانشناسان امروزه نقش اعتدال قلوب را که نهايتا به اعتدال رفتاري منجر مي شوند به وضوح و با تفصيل بيان کرده اند که از حوصله ي بحث ما خارج است.
از مهمترين و اساسي ترين آثار وحدت، ايجاد سلامت رواني هم براي فرد و هم براي جامعه است. بديهي است که نياز به آرامش و امنيت و دوري از اضطراب و ناامني از نيازهاي مهم رواني جامعه است. از سوي ديگر، داشتن عزت و کرامت و سيادت نيز آرزوي ديرينه ي هر انساني است و وجود آنها موجب سلامت رواني انسانها و در نتيجه داشتن جامعه اي سالم مي شود. عشق و محبت و پيوند عاطفي افرا با يکديگر و موارد متعدد ديگري که از نيازهاي رواني فرد و جامعه ي انساني است، همه و همه در سايه وحدت و همبستگي ايجاد مي شود. حضرت امير (ع) که با مباني روان شناختي فرد و جامعه ي بشري آشنايي کامل دارد در اين مورد مي فرمايد:
صفحه 30.