افضل العسکريين
وَلَا تَدَعْ تَفَقُّدَ لَطِيفِ أُمُورِهِمُ اتِّکَالاً عَلَي جَسِيمِهَا، فَإِنَّ لِلْيَسِيرِ مِنْ لُطْفِکَ مَوْضِعاً يَنْتَفِعُونَ بِهِ، وَلِلْجَسِيمِ مَوْقِعاً لَا يَسْتَغْنُونَ عَنْهُ. وَلْيَکُنْ آثَرُ رُؤُوسِ جُنْدِکَ عِنْدَکَ مَنْ وَاسَاهُمْ فِي مَعُونَتِهِ، وَأَفْضَلَ عَلَيْهِمْ مِنْ جِدَتِهِ، بِمَا يَسَعُهُمْ وَيَسَعُ مَنْ وَرَاءَهُمْ مِنْ خُلُوفِ أَهْلِيهِمْ، حَتَّي يَکُونَ هَمَّهُمْ هَمّاً وَاحِداً فِي جِهَادِ الْعَدُوِّ. فَإِنَّ عَطْفَکَ عَلَيْهِمْ يَعْطِفُ قُلُوبَهُمْ عَلَيْکَ، وَإِنَّ أَفْضَلَ قُرَّةِ عَيْنِ الْوُلَاةِ اسْتِقَامَةُ الْعَدْلِ فِي الْبِلَادِ، وَظُهُورُ مَوَدَّةِ الرَّعِيَّةِ وَإِنَّهُ لَا تَظْهَرُ مَوَدَّتُهُمْ إِلَّا بِسَلَامَةِ صُدُورِهِمْ، وَلَا تَصِحُّ نَصِيحَتُهُمْ إِلَّا بِحِيطَتِهِمْ عَلَي وُلَاةِ الْأُمُورِ، وَقِلَّةِ اسْتِثْقَالِ دُوَلِهِمْ، وَتَرْکِ اسْتِبْطَاءِ انْقِطَاعِ مُدَّتِهِمْ. فَافْسَحْ فِي آمَالِهِمْ، وَوَاصِلْ فِي حُسْنِ الثَّنَاءِ عَلَيْهِمْ، وَتَعْدِيدِ مَا أَبْلَي ذُوُو الْبَلَاءِ مِنْهُمْ؛ فَإِنَّ کَثْرَةَ الذِّکْرِ لِحُسْنِ أَفْعَالِهِمْ تَهُزُّ الشُّجَاعَ، وَتُحَرِّضُ النَّاکِلَ، إِنْ شَاءَ اللَّهُ. ثُمَّ اعْرِفْ لِکُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ مَا أَبْلَي، وَلَا تَضُمَّنَّ بَلَاءَ امْرِئٍ إِلَي غَيْرِهِ، وَلَا تُقَصِّرَنَّ بِهُ دُونَ غَايَةِ بَلَائِهِ، وَلَا يَدْعُوَنَّکَ شَرَفُ امْرِئٍ إِلَي أَنْ تُعْظِمَ مِنْ بَلَائِهِ مَا کَانَ صَغِيراً، وَلَا ضَعَةُ امْرِئٍ إِلَي أَنْ تَسْتَصْغِرَ مِنْ بَلَائِهِ مَا کَانَ عَظِيماً. وَارْدُدْ إِلَي اللَّهِ وَرَسُولِهِ مَا يُضْلِعُکَ مِنَ الْخُطُوبِ، وَيَشْتَبِهُ عَلَيْکَ مِنَ الْأُمُورِ؛ فَقَدْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَي لِقَوْمٍ أَحَبَّ إِرْشَادَهُمْ: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْکُمْ، فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْ ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَي اللَّهِ وَالرَّسُولِ» فَالرَّدُّ إِلَي اللَّهِ: الْأَخْذُ بِمُحْکَمِ کِتَابِهِ، وَالرَّدُّ إِلَي الرَّسُولِ: الْأَخْذُ بِسُنَّتِهِ الْجَامِعَةِ غَيْرِ الْمُفَرِّقَةِ. ترجمه: سيماي نظاميان براي فرماندهي سپاه کسي را برگزين که خيرخواهي او براي خدا و پيامبر صلي الله عليه وآله و امام تو بيشتر، و دامن او پاک تر، شکيبايي او برتر باشد، از کساني که دير به خشم آيد، و عذر پذيرتر باشد، و بر ناتوان رحمت آورد، و با قدرتمندان، با قدرت برخورد نمايد، دُرشتي او را به تجاوز نکشاند، و ناتواني او را از حرکت باز ندارد. سپس در نظاميان با خانواده هاي ريشه دار، داراي شخصيّت حساب شده، خانداني پارسا، داراي سوابقي نيکو و درخشان، که دلاور و سلحشور و بخشنده و بلند نظرند، روابط نزديک بر قرار کن، آنان همه بزرگواري را در خود جمع کرده، و نيکي ها را در خود گرد آورده اند، پس در کارهاي آنان بگونه اي بينديش که پدري مهربان درباره فرزندش مي انديشد، و مبادا آن چه را که آنان را نيرومند مي کند در ديده ات بزرگ جلوه کند، و نيکوکاري تو نسبت به آنان هر چند اندک باشد را خوار مپندار، زيرا نيکي آنان را به خيرخواهي تو خواند، و گمانشان را نسبت به تو نيکو گرداند، و رسيدگي به امور کوچک آنان را به اعتماد رسيدگي به کارهاي بزرگشان وامگذار، زيرا نيکي اندک تو را جايگاهي است که از آن سود مي برند، و نيکي هاي بزرگ تو را جايي است که از آن بي نياز نيستند. برگزيده ترين فرماندهان سپاه تو، کسي باشد که از همه بيشتر به سربازان کمک رساند، و از امکانات مالي خود بيشتر در اختيارشان گذارد، به اندازه اي که خانواده هايشان در پُشت جبهه، و خودشان در آسايش کامل باشند، تا در نبرد با دشمن، سربازان اسلام تنها به يک چيز بينديشند همانا مهرباني تو نسبت به سربازان، دلهايشان را به تو مي کشاند، و همانا، روشني چشم زمامداران، برقراري عدل در شهرها و آشکار شدن محبّت مردم نسبت به والي است، که محبّت دلهاي رعيّت جز با پاکي قلبها پديد نمي آيد، و خيرخواهي آنان زماني است که با رغبت و شوق پيرامون والي را گرفته، و حکومت بارسنگيني را بردوش رعيّت نگذاشته باشد، و طولاني شدن مدت زمامداري بر ملّت ناگوار نباشد. پس آرزوهاي سپاهيان را برآور، و همواره از آنان ستايش کن، و کارهاي مهّمي که انجام داده اند بر شمار، زيرا يادآوري کارهاي ارزشمند آنان، شجاعان را بر مي انگيزاند، و ترسوها را به تلاش وامي دارد، ان شاء اللَّه. و در يک ارزشيابي دقيق، رنج و زحمات هريک از آنان را شناسايي کن، و هرگز تلاش و رنج کسي رابحساب ديگري مگذار،وارزش خدمت او را ناچيز مشمار،تا شرافت وبزرگي کسي موجب نگرددکه کارکوچکش را بزرگ بشماري، يا گمنامي کسي باعت شود که کار بزرگ او را ناچيزبداني،مشکلاتي که دراحکام نظاميان براي تو پديد مي آيد، واموري که براي تو شبهه ناکند،به خدا، ورسول خدا صلي الله عليه وآله بازگردان، زيرا خدا براي مردمي که علاقه داشت هدايتشان کند فرمود. «اي کساني که ايمان آورديد، از خدا و رسول و اماماني که از شما هستند اطاعت کنيد، و اگر در چيزي نزاع داريد، آن را به خدا و رسولش باز گردانيد»[1] . پس بازگرداندن چيزي به خدا يعني عمل کردن به قرآن، و باز گرداندن به پيامبر صلي الله عليه وآله يعني عمل کردن به سنّت او که وحدت بخش است، نه عامل پراکندگي.
فَوَلَّ مِنْ جُنُودِکَ أَنْصَحَهُمْ فِي نَفْسِکَ لِلَّهِ وَلِرَسُولِهِ وَلِإِمَامِکَ، وَأَنْقَاهُمْ جَيْباً، وَأَفْضَلَهُمْ حِلْماً، مِمَّنْ يُبْطِئُ عَنِ الْغَضَبِ، وَيَسْتَرِيحُ إِلَي الْعُذْرِ، وَيَرْأَفُ بِالضُّعَفَاءِ، وَيَنْبُو عَلَي الْأَقْوِيَاءِ، وَمِمَّنْ لَا يُثِيرُهُ الْعُنْفُ، وَلَا يَقْعُدُ بِهِ الضَّعْفُ. ثُمَّ الْصَقْ بِذَوِي الْمُرُوءَاتِ وَالْأَحْسَابِ، وَأَهْلِ الْبُيُوتَاتِ الصَّالِحَةِ، وَالسَّوَابِقِ الْحَسَنَةِ؛ ثُمَّ أَهْلِ النَّجْدَةِ وَالشَّجَاعَةِ، وَالسَّخَاءِ وَالسَّمَاحَةِ؛ فَإِنَّهُمْ جِمَاعٌ مِنَ الْکَرَمِ، وَشُعَبٌ مِنَ الْعُرْفِ. ثُمَّ تَفَقَّدْ مِنْ أُمُورِهِمْ مَا يَتَفَقَّدُ الْوَالِدَانِ مِنْ وَلَدِهِمَا، وَلَا يَتَفَاقَمَنَّ فِي نَفْسِکَ شَيْ ءٌ قَوَّيْتَهُمْ بِهِ، وَلَا تَحْقِرَنَّ لُطْفاً تَعَاهَدْتَهُمْ بِهِ وَإِنْ قَلَّ؛ فَإِنَّهُ دَاعِيَةٌ لَهُمْ إِلَي بَذْلِ النَّصِيحَةِ لَکَ، وَحُسْنِ الظَّنِّ بِکَ.