احترام به آراء عمومي
امّا حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام نسبت به بيعت، به آراء عمومي توجّه داشت. وقتي بعد از قتل خليفه سوم هجوم آوردند که با امام علي عليه السلام بيعت کنند فرمود، بيعت بايد در مسجد و در ميان عموم مردم باشد. و در برابر اصرار فراوان مهاجر و انصار فرمود: مهلت بدهيد تا مردم اجتماع کنند و با يکديگر مشورت نمايند، و آزادانه در اجتماع مسلمين بيعت کنند.[1] . حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام بيعت عمومي مردم و شرکت آزاد در انتخاب رهبري را اينگونه بيان فرمود: وَ بَسَطْتُم يَدي فَکَفَفْتُها، وَ مَدَدْتُمُوها فَقَبَضْتُها ثُمَّ تَداکَکْتُمْ عَلَيَّ تَداکّ الْاِبِلِ الْهيمِ عَلَي حِياضِها يَوْمَ وِرْدِها حَتَّي، انْقَطَعَتِ النَّعْلُ وَ سَقَطَ الرِّداءُ وَوُطِي ءَ الضَّعيفُ وَ بَلَغَ مِنْ سُرُورِ النَّاسِ بِبَيْعَتِهِمْ اِيَّايَ أَنْ اِبْقَهَجَ بِها الصَّغيرُوَ هَدَجَ اِلَيْهَا الْکَبيرُ وَ تَحَامَلَ نَحْوَهَا الْعَليلُ وَ حَسَرَتْ اِلَيْهَا الْکِعابُ[2] . (شما (براي بيعت) دستم را گشوديد و من بستم، شما آن را به سوي خود کشيديد و من آن را برگرفتم! پس از آن همچون شتران تشنه که روز وعده آب به آبخور گاه حمله کنند و به يکديگر پهلو زنند، به گِردم ريختيد! آنچنان که بند کفشم پاره شد، عبا از دوشم افتاد و ضعيفان پايمال گرديدند! سرور و خوشحالي مردم آن روز به خاطربيعت با من، چنان شدّت داشت که کودکان به وَجد آمده، و پيران خانه نشين با پاي لرزان خود براي ديدار منظره اين بيعت به راه افتاده بودند، بيماران براي مشاهده بر دوش افراد سوار شده و دوشيزگان نورسيده (بر اثر عجله و شتاب) بدون نقاب در مجمع حاضر شده بودند!!).
پس از رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم که غاصبانه مسير خلافت را تغيير دادند به آراء عمومي مردم توجُّهي نکردند، بدون شورا و انتخابات و رفراندوم آزاد، خليفه اوّل را با چند رأي، و خليفه دوّم را تنها با وصيّتِ خليفه اوّل، و خليفه سوم را با رأي سه نفر که تنها رأي عبدالرّحمن بن عوف نقش تعيين کننده داشت، به قدرت رساندند، که نوعي حکومت فرمايشي و اريستوکراسي (اشرافي) بود، و هرگونه اعتراض و مخالفتي را سرکوب کردند.