نماز چرا؟ و مفهوم حقيقي آن
روزي به همراه مولاي متّقيان، امام عليّ عليه السلام بودم، شخصي را ديديم که مشغول نماز است، حضرت به او خطاب کرد و فرمود: آيا معنا و مفهوم نماز را مي داني که چگونه و براي چه مي باشد؟ اظهار داشت: آيا براي نماز مفهومي غير از عبادت هم هست؟ حضرت فرمود: آري، به حقّ آن کسي که محمّد صلّي اللّه عليه و آله را به نبوّت مبعوث گردانيد، نماز داراي تأويل و مفهومي است که تمام معناي عبوديّت در آن خواهد بود. آن شخص عرض کرد: پس مرا تعليم فرما. امام عليه السلام فرمود: معنا و مفهوم اوّلين تکبير آن است که خداوند، سبحان و منزّه است از اين که داراي قيام و قعود باشد. دوّمين تکبير يعني؛ خداي موصوف به حرکت و سکون نمي باشد. سوّمين تکبير يعني؛ اين که نمي توان او را به جسمي تشبيه کرد. چهارمين تکبير يعني؛ چيزي بر خداوند عارض نمي شود. پنجمين تکبير مفهومش آن است که خداوند، نه محلّ خاصّي دارد و نه چيزي در او حلول مي کند. ششمين تکبير معنايش اين است که زوال و انتقال و نيز تغيير و تحوّل براي خداوند مفهومي ندارد. و هفتمين تکبير يعني؛ بدان که خداوند سبحان همچون ديگر اجسام، داراي أبعاد و جوارح نيست. سپس در ادامه فرمايش خود فرمود: معناي رکوع آن است که مي گوئي: خداوندا! من به تو ايمان آورده ام و از آن دست بر نمي دارم، گرچه گردنم زده شود. و چون سر از رکوع بر مي داري و مي گوئي: «سَمِعَ اللّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ الحَمْد للّه ربّ العالمين» يعني؛ خداوندا! تو مرا از عدم به وجود آورده اي و من چيزي نبوده و نيستم، پس هستي مطلق توئي. و هنگامي که سر بر سجده فرود آوري، گوئي: خداوندا! مرا از خاک آفريده اي؛ و سر بلند کردن از سجده يعني؛ مرا از خاک خارج گردانده اي. و همين که دوّمين بار سر بر سجده گذاري يعني؛ خداوندا! تو مرا در درون خاک بر مي گرداني؛ و چون سر بلند کني گوئي: و مرا از درون همين خاک در روز قيامت براي بررسي اعمال خارج مي گرداني. و مفهوم تشهّد، تجديد عهد و ميثاق و اعتقاد به وحدانيّت خداوند؛ و نيز شهادت بر نبوّت حضرت رسول و ولايت اهل بيت او عليهم صلوات اللّه مي باشد. و معناي سلام، ترحّم و سلامتي از طرف خداوند بر بنده نماز گذار است، که در واقع ايمني از عذاب قيامت باشد[1] .
جابر بن عبداللّه انصاري گويد: