مناظره مأمون
مأمون گفت: اي اسحاق! روزي که خداوند، پيامبرش را مبعوث گردانيد چه عملي از همه اعمال برتر و افضل بود؟ اسحاق گفت: شهادت به يکتايي خدا از روي اخلاص. مأمون گفت: آيا بهترين اعمال پيشي جستن اسلام نبود؟ اسحاق گفت: چرا. مأمون گفت: اين مطلب قرآن را که گويد: «والسابقون السابقون اولئک المقربون» بخوان و بگو آيا کسي را که در قبول اسلام از علي عليه السلام پيشي گرفته باشد مي شناسي؟ اسحاق: علي وقتي اسلام آورد، سنش کم بود و به سن بلوغ نرسيده بود تا اسلامش سند فضيلت باشد ولي ابوبکر در سن بلوغ اسلام آورد و مي تواند اسلام آوردن او را سند فضيلتش دانست. مأمون: قبل از بحث در سن کودکي و سن بلوغ، کداميک از اين دو زودتر اسلام آوردند؟ اسحاق: بدون قيد تکليف اگر باشد، علي عليه السلام اول اسلام آورد. مأمون: وقتي علي عليه السلام اسلام آورد، آيا از روي دعوت پيغمبر بود يا از جانب خدا به او الهام شده بود نمي تواني بگويي که الهام از جانب خدا بود، زيرا اگر چنين گفتي، او را بر پيغمبر مقدم داشته اي. اسحاق که در پاسخ درمانده شده بود گفت: آري پيامبر خدا او را به اسلام دعوت کرد. مأمون گفت: آيا پيشنهاد پيامبر خدا به امر خدا بود و يا از سوي خود او به علي عليه السلام تحميل شد؟ اسحاق بار ديگر سکوت کرد و سر به زير افکند. مأمون گفت: مگر نه اين است که خدا مي گويد: «و ما انا من المتکلفين» رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم از جانب خود به کسي تحميل تکليف نمي کنند، تو نيز از دادن چنين نسبتي خودداري کن. اسحاق گفت: بلي يا اميرالمؤمنين، دعوتش از جانب پروردگار بود. مأمون گفت: آيا اين حکم خداست که پيامبرانش را به دعوت کسي بفرستد که عمل او را سند فضيلت ندارد؟. اسحاق: پناه مي برم به خدا از اين نسبت. مأمون: پس بر طبق سخن تو اي اسحاق که وقتي علي عليه السلام اسلام آورد، تکليف بر او روا نبود و رسول خدا کودکان را مافوق طاقتشان بر اسلام دعوت کرده است. آيا اگر آنان لحظه پس از دعوت پيامبر مرتد شوند، ارتدادشان بي اشکال است و... اسحاق که سخت شرمنده شده بود، دائما مي گفت که پناه به خدا مي برم و... و در پايان به فضيلت علي عليه السلام اعتراف کرد.[1] .
روزي مأمون عباسي، با اسحاق بن ابراهيم که يکي از دانشمندان معروف بود، به مناظره پرداخت.