عوامل سقوط جامعه
شما سپاه يک زن بوديد، و پيروان حيوان «شتر عايشه»، تا شتر صدا مي کرد مي جنگيديد، و تا دست و پاي آن قطع گرديد فرار کرديد، اخلاق شما پَست، و پيمان شما از هم گُسسته، دين شما دورويي، و آب آشاميدني شما شور و ناگوار است، کسي که ميان شما زندگي کند به کيفر گناهش گرفتار مي شود، و آن کس که از شما دوري گزيند مشمول آمرزش پروردگار مي گردد، گويا مسجد شما را مي بينم که چون سينه کشتي غرق شده است، که عذاب خدا از بالا و پايين او را احاطه مي کند، و سرنشينان آن همه غرق مي شوند. و در روايتي است: سوگند به خدا، سرزمين شما را آب غرق مي کند، گويا مسجد شما را مي نگرم که چون سينه کشتي يا چونان شتر مرغي که بر سينه خوابيده باشد بر روي آب مانده است. و در روايت ديگر: مانند سينه مرغ روي آب دريا. و در ورايت ديگري آمده: خاک شهر شما بد بُوترين خاکهااست، از همه جا به آب نزديکتر[1] و از آسمان دورتر، و نُه دَهم شرّ و فساد در شهر شما نهفته است، کسي که در شهر شما باشد گرفتار گناه، و آن که بيرون رود در پناه عفو خداست. گويي شهر شما را مي نگرم که غرق شده، و آب آن را فرا گرفته، چيزي از آن ديده نمي شود، مگر جاهاي بلند مسجد، مانند سينه مرغ بر روي امواج آب دريا![2] .
(روانشناسي اجتماعي مردم بصره)
1- بحارالانوار ج32 ص236 ح189 وص245: مجلسي (متوفاي 1110ه) 2- تذکرة الخواص ص79 الباب الرابع: ابن جوزي حنفي (متوفاي 654 ه) 3- ارشاد ص123: شيخ مفيد (متوفاي 413 ه) 4- احتجاج ج1 ص250 و402: طبرسي (متوفاي 620 ه) 5- تفسير القمي ج2 ص316: علي بن ابراهيم (متوفاي 307 ه) 6- کتاب أمالي ص703 م40: شيخ طوسي (متوفاي 460 ه) 7- تفسير برهان ج4 ص256: بحراني (متوفاي 1107 ه) 8- بحارالانوار ج57 ص224: علامه مجلسي (متوفاي 1110 ه).