آگاهي از شهادت خويش

الف- عمر بن شبّه از ضحّاک بن مخلّد نقل کرد که او گفت:

از پدرم شنيدم که مي گفت:

عبدالرّحمن بن ملجم در يکي از شورش ها جلو آمد تا به امام علي عليه السلام حمله کند، آن حضرت او را باز داشت و فرمود:

اُريدُ حَياتهُ و يُريدُ قِتلي
عَذيرکَ مَنْ خَليلِکَ مِنْ مُرادٍ[1] .

«من زندگي او را مي خواهم و او کشتن مرا اراده مي کند، پس بياور کسي را از دوستت که تو را از جهت مقصود و غرض معذور بدارد».

به امام علي عليه السلام گفته شد:

چه چيزي تو را از کشتن او باز مي دارد؟

حضرت فرمود:

او هنوز مرا نکشته است.

نزد امام علي عليه السلام آمدند و گفتند:

ابن ملجم شمشيرش را مسموم مي کند و مي گويد:

او به زودي تو را ناگهان خواهد کشت.

آن چنان که عرب آن را به يکديگر نقل کنند.

امام علي عليه السلام نزد ابن ملجم کسي را فرستاد و فرمود:

چرا شمشيرت را به سمّ آلوده مي کني؟

گفت:

از براي دشمن خودم و دشمن تو.

پس حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام او را رها کرد و فرمود:

او هنوز مرا نکشته است.

ب- عبداللَّه بن حبيب ابو عبدالرّحمن سُلَّمي گفته است:

نزد حسن بن علي عليه السلام در خانه پدرش آمدم و او قرآن مي خواند و آن در همان روزي بود که علي عليه السلام شهيد شده بود.

پس امام حسن عليه السلام به من گفت که او از پدرش همان صبح زود شنيده است که مي فرمود:

مَلَکَتْنِي عَيْنِي وَأَنَا جَالِسٌ، فَسَنَحَ لِي رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وآله وسلم، فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، مَاذَا لَقِيتَ مِنْ أُمَّتِکَ مِنَ الْأَوَدِ وَاللَّدَدِ؟

فَقَالَ: «ادْعُ عَلَيْهِمْ»

فَقُلْتُ: أَبْدَلَنِي اللَّهُ بِهِمْ خَيْراً مِنْهُمْ، وَأَبْدَلَهُمْ بِي شَرّاً لَهُمْ مِنِّي.

(همان گونه که نشسته بودم، خواب چشمانم را ربود، رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم را ديدم،پس گفتم اي رسول خدا! از امّت تو چه تلخي ها ديدم و از لجبازي و دشمني آنها چه کشيدم؟

پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم فرمود: نفرينشان کن. گفتم:

خدا بهتر از آنان را به من بدهد، و به جاي من شخص بدي را بر آنها مسلّط گرداند.[2] .

«کلمه «أود» يعني کجي و انحراف و «لدد» يعني دشمني و خصومت، و اين از فصيحترين کلمات است».)

آنگاه امام علي عليه السلام از خواب بيدار شد و مؤذّن به نزد او آمد و او را از وقت نماز آگاه ساخت.

امام براي نماز صبح به مسجد رفت که توطئه منافقان شکل رفت، و خورشيد ولايت در خون خود غلطيد.

ج- ابن هادي از عثمان بن صُهيب و او از پدرش روايت کرد که رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم به علي عليه السلام فرمود:

مَنْ أشْقَي الاوَّلينَ

«شقي ترينِ اوّلين کيست؟

علي عليه السلام فرمود:

آنکه شتر صالح را پِي کرد.

پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم فرمود:

صَدَقْتَ فَمَنْ أشْقَي الاخِرين؟

«راست گفتي، شقي ترين آخرين کيست؟»

فرمود: نمي دانم.

پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم فرمود:

الَّذي يَضْرِبُکَ عَلَي هذِهِ

«کسي است که فرقِ سرِ تو را براي حق با شمسير مي زند»

و حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام بسيار مي فرمود:

ما يَمْنَعُ أشْقاها أو: ما يَنْتَظِرُ أشْقاها أنْ يَخْضِبَ هذِهِ مِنْ دَمِ هذا

«چه چيزي شقي ترين آن قبيله را باز مي دارد يا چرا شقي ترين آن قبيله منتظر است از اينکه موهاي ريش مرا با خون سرم رنگين کند؟»

د- اِعْمَش از حبيب بن ابي ثابت و او از ثعلبه حِمّاني روايت کرده که او گفت:

از علي بن ابيطالب عليه السلام شنيدم که مي فرمود:

وَ الَّذي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ لَتَخْضَبَّنَ هذِهِ مِنْ دَمِ هذا

«سوگند به آنکه دانه را شکافت وجان را آفريد، اين ريش از خون سرم رنگين خواهد شد.»

مرادش سرش بود.

و بکر بن حماد تاهرتي در اين رابطه سروده است:[3] .

وَ هَزَّ عَلِيٌّ بِالْعَراقَيْنِ لِحْيَةً
مُصيبَتُها جَلَّتْ عَلَي کُلِّ مُسْلِمٍ

فَقالَ: سَيائيها حادِثٌ
وَ يَخْضِبُها أشْقَي الْبَرِيَّةِ بِالدَّمِ

فَباکَرَهُ بِالسَّيْفِ يَمينُهُ
لِشُؤْمِ قَطامٍ عِنْدَ ذاکَ ابْنُ مُلْجَمِ

فَيا ضَرْبِةً مِنْ خاسِرٍ ضَلَّ سَعْيُهُ
تِبِوِّأَ مِنْها مَقْعَداً في جَهَنَّمِ

فَفازَ أميرُالْمُؤمِنينَ بِحَظِّهِ
وَ إنْ طَرَقَتْ فيهِ الْخُطُوبُ بِمُعْظَمِ

ألا إنَّما الدُّنْيا بَلاءٌ وَ فِتْنَةٌ
حَلاوَتُها شيبَب بِصابٍ[4] وَ عَلْقَمِ

1- علي عليه السلام در عراق عرب و عجم محاسني را تکان داد که مصيبتش براي هر مسلماني عظيم و دشوار شد.

2- پس علي عليه السلام فرمود: به زودي از سوي خدا بر آن «ريش» حادثه اي خواهد آمد و شقيّ ترين مردم آن را با خون رنگين خواهد کرد.

3- پس ابن ملجم براي شومي قطام در سپيده سحر با شمشير علي عليه السلام را استقبال نمود. پس دست او شَل باد.

4- شگفت از ضربت زيانکاري که سعيش سبب ضلالت شد و او از آن ضربت در نشيمنگاهي در جهنّم جاي گرفت.

5- اميرالمؤمنين عليه السلام با بهره خويش رستگار گرديد، اگرچه به کشته شدن او دريايي از مصايب روي آورد.

6- آگاه باشيد دنيا براي آزمايش و امتحان است و شيريني آن به تلخي آميخته است.

---

1. روايت شده است که علي عليه السلام هرگاه ابن ملجم را مي ديد به اين شعر تمثّل مي جست، اين بيت از عمرو بن معديکرب درباره قيس بن مکشوح مرادي است. کتاب الهادي للشاّدي.
2. خطبه 70 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف.
3. ابو عبدالرّحمن بکر بن حماد بن سمک زناتي تاهَرتي، شاعري است که عالم به حديث و رجال آن است.او از فضلاي مغرب است در تاهَرت الجزاير متولّد شد و بدانجا منسوب گرديد. در سال 217 هجري به بصره و بعد به قيروان بار سفر بست. آنگاه به تاهرت برگشت و در آنجا سال 296 هجري از دنيا رفت (البيان المغرب - 1 ص 153).
4. صاحب درختي است تلخ که چون آن را فشار دهند از آن شيره اي چون شير بيرون آيد.