هنر قصّه نويسي

حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام هم در سخنراني ها و هم در نامه ها داستانهاي گذشتگان و ماجراهاي تلخ و شيرين زمان را بسيار جالب و روشن با استفاده از هنر تجسّمي بيان فرموده است که شگفتي آور است.

امام در بسياري از خطبه هاي نهج البلاغه و نامه ها، زير واژه «ماضين» تاريخ و قصّه هاي شنيدني از زندگي گذشتگان را مطرح فرموده است.

در نامه 25/31 نهج البلاغه اظهار فرمود:

أَيْ بُنَيَّ، إِنِّي وَإِنْ لَمْ أَکُنْ عُمِّرْتُ عُمُرَ مَنْ کَانَ قَبْلِي، فَقَدْ نَظَرْتُ فِي أَعْمَالِهِمْ، وَفَکَّرْتُ فِي أَخْبَارِهِمْ، وَسِرْتُ فِي آثَارِهِمْ؛ حَتَّي عُدْتُ کَأَحَدِهِمْ؛ بَلْ کَأَنِّي بِمَا انْتَهَي إِلَيَّ مِنْ أُمُورِهِمْ قَدْ عُمِّرْتُ مَعَ أَوَّلِهِمْ إِلَي آخِرِهِمْ، فَعَرَفْتُ صَفْوَ ذلِکَ مِنْ کَدَرِهِ، وَنَفْعَهُ مِنْ ضَرَرِهِ، فَاسْتَخْلَصْتُ لَکَ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ نَخِيلَهُ، وَتَوَخَّيْتُ لَکَ جَمِيلَهُ، وَصَرَفْتُ عَنْکَ مَجْهُولَهُ، وَرَأَيْتُ حَيْثُ عَنَانِي مِنْ أَمْرِکَ مَا يَعْنِي الْوَالِدَ الشَّفِيقَ، وَأَجْمَعْتُ عَلَيْهِ مِنْ أَدَبِکَ أَنْ يَکُونَ ذلِکَ وَأَنْتَ مُقْبِلُ الْعُمُرِ وَمُقْتَبَلُ الدَّهْرِ، ذُو نِيَّةٍ سَلِيمَةٍ، وَنَفْسٍ صَافِيَةٍ،

«پسرم! درست است که من به اندازه پيشينيان عُمر نکرده ام، امّا در کردار آنها نظر افکندم، و در اخبارشان انديشيدم، و در آثارشان سير کردم تا آنجا که گويا يکي از آنان شده ام، بلکه با مطالعه تاريخ آنان، گويا از اوّل تا پايان عمرشان با آنان بوده ام، پس قسمت هاي روشن و شيرين زندگي آنان را از دوران تيرگي شناختم، و زندگاني سودمند آنان را با دوران زيانبارش شناسايي کردم، پس از هر چيزي مهم و ارزشمند آن را، و از هر حادثه اي، زيبا و شيرين آن را براي تو برگزيدم، و ناشناخته هاي آنان را دور کردم، پس آنگونه که پدري مهربان نيکي ها را براي فرزندش مي پسندد، من نيز بر آن شدم تو را با خوبيها تربيت کنم، زيرا در آغاز زندگي قرار داري، تازه به روزگار روي آوردي، نيّتي سالم و روحي با صفا داري.»[1] .

---

1. نامه 25 / 31 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، که برخي از اسناد و مدارک آن به شرح زير است:
   

   1- کتاب رسائل: کليني (متوفاي 328 ه)
   

   2- من لايحضره الفقيه ج3 ص556: شيخ صدوق (متوفاي 381 ه)
   

   3- تحف العقول ص97/52 و99/68 و76: ابن شعبه حراني (متوفاي 380 ه)
   

   4- کتاب وصايا: سيد بن طاووس (متوفاي 664 ه)
   

   5- کتاب کشف المحجة (فصل 154) ص220: سيد بن طاووس (متوفاي 664 ه)
   

   6- فروع کافي ج 5 ص338 و510 ح3: کليني (متوفاي 328 ه).