تعليم علم نحو
ده نفر نويسنده زبردست از قبيله عبدالقيس براي من انتخاب کن تا اين کار را انجام دهم. زياد خواسته او را برآورد، ابوالاسود به آنان گفت: قرآن را از اوّل تا آخر مي نويسيد، بعد من يکبار قرآن را با دقّت مي خوانم. شما در آخر کلمات به دهان من نگاه کنيد، هر جا که دهانم را باز مي کنم، يک نقطه روي حرف بگذاريد (فتحه) و هرجا لبم را پائين مي آورم يک نقطه زير آن حرف بگذاريد (کسره) و هرجا دهانم را جمع مي کنم يک نقطه برابر آخر حرف بگذاريد (ضمّه). ابوالاسود پس از آنکه آن ده تن نوشتن قرآن را به پايان رساندند، خود از اوّل قرآن شروع بخواندن کرد و آنان مطابق دستور او قرآن را اعراب گذاري کردند. ابوالاسود علم نحو را که از استاد خود، حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام آموخته بود به اين ترتيب روي قرآن پياده کرد و باعث شد که همه مردم قرآن را مطابق قواعد زبان عرب و بدون تحريف بخوانند. از طبقه سوّم شاگردان او در علم نحو، «خليل بن أحمد فراهيدي» بود که او نقطه بالا و پائين حروف را کشيده و نقطه برابر کلمه را به صورت «واو» کوچک نوشت و فتحه و کسره و ضمّه را به صورت فعلي -َُِ درآورد. پس از خليل تا امروز همه قرآنها اين چنين اعراب گذاري شد. کار دوّم «ابوالاسود»، آن بود که علم نحو را به جمعي تعليم نمود، که از جمله آنها دانشمندان زير مي باشند: 1- سه فرزندش عطاء و ابوالحارث و ابوحرب 2- و عنبسة بن معدان مشهور به الفيل و ميمون بن الاقرن و عبدالرحمن بن هرمز و يحيي بن عاصم و نصر بن عاصم که از طبقه اوّل علماء «نحو» مي باشند. 3- و از طبقه دوّم عبداللّه بن اسحاق الحضرمي و عيسي بن عمر الثقفي و ابو عمرو بن العلاءالحارثي بوده اند که علم نحو را از يحيي بن يعمر فرا گرفتند 4- و از طبقه سوّم خليل بن احمد فراهيدي بوده است. قواعد علم نحو که وصيّ پيامبر، حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام تنظيم و تعليم فرمود اينچنين منتشر شد. در نتيجه هر کس علم نحو را مي آموخت قرآن و ديگر متون را مي توانست بدون اعراب گذاري هم صحيح بخواند. اگر تلاش فرهنگي حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام نبود چگونه مي شد از قرآن و حديث پيامبر، معارف اسلام را استفاده کرد؟ خداوند وصيّ پيامبر (علي عليه السلام) را ياري کرد تا در وقت مناسب (دهه چهارم از هجرت) علم نحو را تنظيم و تعليم نمايد و به شاگرد خود (ابوالاسود) بياموزد. و از آنجا که نشر اين علم در کشور پهناور اسلام جز با نيروي حکومت، امکان پذير نبود، پروردگار عالم چنين پيش آورد که «زياد» از «ابوالاسود» بخواهد تا علم نحو را که او از استادش، حضرت علي عليه السلام فراگرفته بود به ديگران تعليم دهد. و اين علم به واسطه دستگاه حکومت دشمنِ حضرت علي عليه السلام در کشور پهناور اسلام نشر شود و به اين وسيله، فهم لغت عرب عصر پيامبر، براي همه آسان گردد و امروزه ميليون ها مسلمان قرآن را آنچنانکه بر پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم نازل شده است، بخوانند، و نه تنها ساکنين جزيرةُ العرب، زبان عربي را فراموش نکرده اند، بلکه اين زبان، زبان ديگر ملل چون آفريقا و اروپا شد.
براي انجام اين کار اوّل نزد زياد برگشت و گفت: