شهر فسطاط[1]
شهر فسطاط را عمر بن عاص در سال 20 هجري قمري، در مصر بعد از فتح اسکندريه بنا نمود. علت اينکه اين شهر را فسطاط ناميدند اين بود که وقتي عمروعاص دژ و قلعه بابِل (دير مار جرجيس يا دير نصاري کنوني) که نزديک مصر قديم بود فتح کرد و صلح بين او و قوم مقوقس برقرار شد عمرو عاص خودش را آماده فتح اسکندريه کرد او چادرهاي در بيرون دير بين رودخانه نيل و کوه مقطم براي سربازان خود برافراشته بود، دستور داد که چادرها را براي حرکت جمع آوري کنند، در اين زمان يکي از سربازان او خبر آورد که در چادرش کبوتري لانه کرده و در آن بچه کبوترهاي هستند که قدرت پرواز ندارند. عمروعاص گفت: اين کبوتران به ما پناه آورده اند بگذاريد چادرها برقرار باشد تا جوجه هاي آن کبوتر بتوانند پرواز کنند. آن چادرها را بحال خود بصورت برافراشته، گذاشتند و پس از فتح اسکندريه در اطراف آن خانه هاي بنا کردند، وقتي ساخت و ساز شهر به پايان رسيد نام شهر را فسطاط گذاشتند و اين اولين شهري بودکه مسلمانان در مصر ساخته و آن را پايتخت حکومتشان قرار دادند، تا اينکه در قرن چهارم هجري شهر قاهره بنا شد و پايتخت حکومت مسلمانان گرديد. در سال چهلم هجري بود که عبدالله و رفيقش سعيد وارد شهر فسطاط شدند. در اين زمان شهر آباد و سرسبز بود و گروهها و قبابل متفاوتي در آن زندگي مي کردند. فسطاط به شکل مستطيل و در ساحل شرقي رودخانه نيل قرار داشت (که با مصر قديم دو ميل[2] فاصل داشت اما الان جايگاه مصر قديم بستر رودخانه نيل است که کشتي هاي بزرگي در آنجا در رفت و آمد هستند). مابين دير نصاري و رودخانه نيل، اعم از خشکي هاو ساختمانهاي که در آنجا بنا شده بود بعد از عمروعاص ساخته شد. مسجد جامع عمروعاص (که آثارش تا الان هم مقداري باقي مانده) در مرکز شهر قرار گرفته و ساختمانهاي ديگري هم در اطراف مسجد ساخته شده بود، نزديکترين خانه به مسجد خانه عمر و عاص بود و آن هم داراي دو اطاق بود يکي بزرگ و ديگري کوچک. مسلمانان در ابتداء در چادرها زندگي مي کردند ولي وقتي عمروعاص خانه اي براي خودش بنا کرد، مردم هم کم کم به خانه سازي روي آوردند و پيش از آنکه شهر فسطاط ساخته شود قبطيها منازلي بين رودخانه نيل و کوه مقطم براي خود ساخته بودند، کوچه ها و خيابانها شهر را با نام قبايلي که با عمروعاص در حمله بر مصر شرکت کرده بودند نامگذاري کردند. (اما ادامه ماجراي عبداللّه و سعيد بعد از ملاقات با قطام و لبابه)
.