روش سياسي حضرت علي[1]
با توجه به روابطي که امير المؤمنين (ع) با رسول الله (ص) داشته و نقش روشني که حضرت از اوّلين روزهاي حيات اسلام تا رحلت پيامبر (ص) در ايثار و فدا کاري براي اسلام از خود نشان داد، بايد بخوبي فهميد که او يکي از اشخاص متنفّذ و با شخصيت زمان حيات رسول الله (ص) بوده است. با وجود اين موقعيت خاص، ديگران - در حالي که از چنين موقعيتي بر خوردار نبودند، به دلايلي که در محل خود روشن شده است - توانستند عرصه را بر امام تنگ کرده و با اجراي شگردهاي خاصّ سياسي، قدرت را به دست گيرند، در اين رابطه يکي از مهمترين کارهاي آنان از بين بردن موقعيت ممتاز و بلا منازع علي (ع) در جامعه ي جوان اسلامي بود، لذا با توجه به امکاناتي که در اختيارشان بود به تضعيف شخصيت علي (ع) پرداخته و حضرت را منزوي کردند. اين مطلبي است که خود امام و ديگران بروشني و صراحت، آن را بيان کرده اند.[2] . امام که حق خويش را از دست رفته مي ديد، ابتدا به اعتراض برخاست، اما وقتي مخالفتهايي عليه اسلام از گوشه و کنار جزيرة العرب برخاست، به خاطر حفظ اسلام، از مخالفت دست کشيد. هر چند بعدها دردمندانه و به طور مکرر اين حقيقت را که، [صفحه 2] خلافت، تنها حقّ او بوده است، بيان مي کرد.[3] امام در فرصتهايي که از طرف خلفا مورد مشورت قرار مي گرفت و يا در مورد مسائل قضايي که بدو رجوع مي شد، در مواردي که لازم مي ديد رهنمودهايي بدانان ارائه مي داد، امّا در عين حال در برخي از موارد که دعوت به همکاري مي شد، اگر به نظرش صحيح نبود، تن به همکاري نمي داد و لذا به همين جهت آنان او را آماج سرزنشها وتهمتهايي قرار مي دادند[4] و بدين جهت روابط او با خليفه ي سوم تيره تر گرديد و اين بدان دليل بود که امام، در مورد بسياري از فتاواي خليفه، نظريات مخالفي ابراز مي کرد.[5] .
.
صفحه 2.
خلافت حضرت
اصول سياستهاي امام در طول حکومت
سرنوشت سياست در حکومت اميرالمؤمنين
حرکت امام در جهت احياي دين