رعايت حقوق حيوانات
اين موجودات بي آزاري که در خدمت انسان قرار دارند، و بارسنگين اجتماعي را بر دوش خود گرفته اند. امام علي عليه السلام در خطبه 5/167 به مسئوليّت انسان ها نسبت به حيوانات اشاره مي فرمايد: بَادِرُوا أَمْرَ الْعَامَّةِ وَخَاصَّةَ أَحَدِکُمْ وَهُوَ الْمَوْتُ، فَإِنَّ النَّاسَ أَمَامَکُمْ، وَإِنَّ السَّاعَةَ تَحْدُوکُمْ مِنْ خَلْفِکُمْ. تَخَفَّفُوا تَلْحَقُوا، فَإِنَّمَا يُنْتَظَرُ بِأَوَّلِکُمْ آخِرُکُمْ. اتَّقُوا اللَّهَ فِي عِبَادِهِ وَبِلَادِهِ، فَإِنَّکُمْ مَسْؤُولُونَ حَتَّي عَنِ الْبِقَاعِ وَالْبَهَائِمِ. أَطِيعُوا اللَّهَ وَلَا تَعْصُوهُ، وَإِذَا رَأَيْتُمُ الْخَيْرَ فَخُذُوا بِهِ، وَإِذَا رَأَيْتُمُ الشَّرَّ فَأَعْرِضُوا عَنْهُ. «به سوي مرگ که همگاني است، و فرد فرد شما را از آن گريزي نيست بشتابيد، همانا مردم در پيش روي شما مي روند، و قيامت از پشت سر، شما را مي خواند. سبکبار شويد تا به قافله برسيد، که پيش رفتگان در انتظار بازماندگانند، از خدا بترسيد، و تقوا پيشه کنيد زيرا شما در پيشگاه خداوند، مسئول بندگان خدا، و شهرها، و خانه ها و حيوانات هستيد[1] خدا را اطاعت کنيد و از فرمان خدا سرباز مداريد، اگر خيري ديديد برگزينيد، و اگر شر و بدي ديديد از آن دوري کنيد.»[2] . و آنگاه در نامه 25 حقوق حيوانات را مشروحاً به کارگزاران امور مالياتي تذکّر مي دهد. وَلَا تُوَکِّلْ بِهَا إِلَّا نَاصِحاً شَفِيقاً وَأَمِيناً حَفِيظاً، غَيْرَ مُعْنِفٍ وَلَا مُجْحِفٍ، وَلَا مُلْغِبٍ وَلَا مُتْعِبٍ. ثُمَّ احْدُرْ إِلَيْنَا مَا اجْتَمَعَ عِنْدَکَ نُصَيِّرْهُ حَيْثُ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ، فَإِذَا أَخَذَهَا أَمِينُکَ فَأَوْعِزْ إِلَيْهِ. أَلَّا يَحُولَ بَيْنَ نَاقَةٍ وَبَيْنَ فَصِيلِهَا، وَلَا يَمْصُرَ لَبَنَهَا فَيَضُرَّ ذلِکَ بِوَلَدِهَا؛ وَلَا يَجْهَدَنَّهَا رُکُوباً، وَلْيَعْدِلْ بَيْنَ صَوَاحِبَاتِهَا فِي ذلِکَ وَبَيْنَهَا، وَلْيُرَفِّهْ عَلَي اللَّاغِبِ، وَلْيَسْتَأْنِ بِالنَّقِبِ وَالظَّالِعِ، وَلْيُورِدْهَا مَا تَمُرُّ بِهِ مِنَ الْغُدُرِ، وَلَا يَعْدِلْ بِهَا عَنْ نَبْتِ الْأَرْضِ إِلَي جَوَادِّ الطُّرُقِ، وَلْيُرَوِّحْهَا فِي السَّاعَاتِ، وَلُْيمْهِلْهَا عِنْدَ النِّطَافِ وَالْأَعْشَابِ. حَتَّي تَأْتِيَنَا بِإِذْنِ اللَّهِ بُدَّناً مُنْقِيَاتٍ، غَيْرَ مُتْعَبَاتٍ وَلَا مَجْهُودَاتٍ، لِنَقْسِمَهَا عَلَي کِتَابِ اللَّهِ وَسُنَّةِ نَبِيِّهِ صلي الله عليه وآله فَإِنَّ ذلِکَ أَعْظَمُ لِأَجْرِکَ، وَأَقْرَبُ لِرُشْدِکَ، إِنْ شَاءَ اللَّهُ. در رساندن حيوانات آن را به دست چوپاني که خيرخواه و مهربان، امين و حافظ، که نه سختگير باشد و نه ستمکار، نه تند براند و نه حيوانات را خسته کند، بسپار، سپس آن چه از بيت المال جمع آوري شد براي ما بفرست، تا در نيازهايي که خدا اجازه فرمود مصرف کنيم، هرگاه حيوانات را به دست فردي امين سپردي، به او سفارش کن تا: «بين شتر و نوزادش جدايي نيفکند، و شير آن را ندوشد تا به بچّه اش زياني وارد نشود، در سوار شدن بر شتران عدالت را رعايت کند، و مراعات حال شتر خسته يا زخمي را که سواري دادن براي او سخت است بنمايد، آنها را در سر راه به درون آب ببرد، و از جاده هايي که دو طرف آن علف زار است به جادّه بي علف نکشاند، و هرچند گاه شتران را مهلت دهد تا استراحت کنند، و هرگاه به آب و علفزار رسيد، فرصت دهد تا علف بخورند و آب بنوشند» تا آنگاه که به اذن خدا بر ما وارد شوند، فربه و سرحال، نه خسته و کوفته، که آنها را بر أساس رهنمود قرآن، و سنّت پيامبرصلي الله عليه وآله تقسيم نماييم، عمل به دستورات ياد شده مايه بزرگي پاداش و هدايت تو خواهد شد. اگر خداوند بخواهد.
در جامعه صالح توحيدي نه تنها انسان ها در روابط اجتماعي داراي حقوق متقابل مي باشند بلکه حيوانات نيز از اين اصل ارزشمند جدا نيستند،
1- عقدالفريد ج 2 ص 414: ابن عبدربه (متوفاي 328 هجري) 2- عقدالفريد ج 1 ص 44 و 98: ابن عبدربه (متوفاي 328 هجري) 3- عيون الاخبار ج 2 ص 123: ابن قتيبة (متوفاي 276 هجري) 4- أغاني ج 12 ص 6: ابوالفرج اصفهاني (متوفاي 356 هجري) 5- کتاب أمالي ج 2 ص 91: ابوعلي قالي (متوفاي 356 هجري) 6- جامع العلم ص 77: ابن عبدالبر (متوفاي 338 هجري) 7- تحف العقول ص 138: ابن شعبه حراني (متوفاي 380 هجري) 8- کتاب أمالي ج 2 ص 238: شيخ طوسي (متوفاي 460 هجري).