حقوق حاجيان
(إلي قثم بن العباس، وهو عامله علي مکة) خدمة الحجّاج في ايّام الحج أَمَّا بَعْدُ، فَأَقِمْ لِلنَّاسِ الْحَجَّ، وَذَکِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ، وَاجْلِسْ لَهُمُ الْعَصْرَيْنِ، فَأَفْتِ الْمُسْتَفْتِيَ، وَعَلِّمِ الْجَاهِلَ، وَذَاکِرِ الْعَالِمَ. وَلَا يَکُنْ لَکَ إِلَي النَّاسِ سَفِيرٌ إِلَّا لِسَانُکَ، وَلَا حَاجِبٌ إِلَّا وَجْهُکَ. وَلَا تَحْجُبَنَّ ذَا حَاجَةٍ عَنْ لِقَائِکَ بِهَا، فَإِنَّهَا إِنْ ذِيدَتْ عَنْ أَبْوَابِکَ فِي أَوَّلِ وِرْدِهَا لَمْ تُحْمَدْ فِيَما بَعْدُ عَلَي قَضَائِهَا. وَانْظُرْ إِلَي مَا اجْتَمَعَ عِنْدَکَ مِنْ مَالِ اللَّهِ فَاصْرِفْهُ إِلَي مَنْ قِبَلَکَ مِنْ ذَوِي الْعِيَالِ، وَالَْمجَاعَةِ، مُصِيباً بِهِ مَوَاضِعَ الْفَاقَةِ وَالْخَلَّاتِ، وَمَا فَضَلَ عَنْ ذلِکَ فَاحْمِلْهُ إِلَيْنَا لِنَقْسِمَهُ فِيمَنْ قِبَلَنَا. لوصيّة بقضاء حوائج الحجّاج وَمُرْ أَهْلَ مَکَّةَ أَلَّا يَأْخُذُوا مِنْ سَاکِنٍ أَجْراً، فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ يَقُولُ: «سَوَاءً الْعَاکِفُ فِيهِ وَالْبَادِ» فَالْعَاکِفُ: الْمُقِيمُ بِهِ، وَالْبَادِي: الَّذِي يَحُجُّ إِلَيْهِ مِنْ غَيْرِ أَهْلِهِ. وَفَّقَنَا اللَّهُ وَإِيَّاکُمْ لَِمحَابِّهِ، وَالسَّلَامُ. (نامه به قُثم بن عباس، فرماندار شهر مکّه) رسيدگي به امور حاجيان در مراسم حج «پس از ياد خدا و درود! براي مردم حج را به پاي دار، و روزهاي خدا را به يادشان آور، در بامداد و شامگاه در يک مجلس عمومي با مردم بنشين، آنان که پرسش هاي ديني دارند با فتواها آشنايشان بگردان، و ناآگاه را آموزش ده، و با دانشمندان به گفتگو بپرداز، جز زبانت چيز ديگري پيام رسانت با مردم، و جز چهره ات درباني وجود نداشته باشد، و هيچ نيازمندي را از ديدار خود محروم مگردان، زيرا اگر در آغاز از درگاه تو رانده شود، ديگر تو را نستايد گرچه در پايان حاجت او برآورده شود. در مصرف بيت المالي که در دست تو جمع شده است انديشه کن، و آن را به عيالمندان و گرسنگان پيرامونت ببخش، و به مستمندان و نيازمنداني که سخت به کمک مالي تو احتياج دارند برسان، و مازاد را نزد ما بفرست، تا در ميان مردم نيازمندي که در اين سامان هستند تقسيم گردد. سفارش به رفع نيازهاي حجّاج به مردم مکّه فرمان ده تا از هيچ زائري در ايّام حج در مکّه اجرت مسکن نگيرند، که خداي سبحان فرمود: «عاکف و بادي در مکّه يکسانند»[1] . عاکف، يعني اهل مکّه، و بادي، يعني زائراني که از ديگر شهرها به حج مي آيند، خدا ما و شما را به آن چه دوست دارد توفيق عنايت فرمايد. با درود.»[2] .
با توجّه به ارزش و اهميّت سفر حج، و ضرورت اکرام و احترام حجّاج بيت اللَّه الحرام، امام علي عليه السلام حقوقي را براي حاجيان و مسافران خانه خدا، ضروري و لازم مي داند که توجّه به آنها نيز آثار چشم گيري در رشد ارزش ها دارد که در نامه 67 به فرماندار خود در مکّه نوشت:
1- فقه القرآن ج1 ص327: قطب راوندي (متوفاي 573 ه) 2- مستدرک الوسائل ج9 ص358 ح2/11072: محدث نوري (متوفاي 1320ه) 3- قرب الاسناد ص 52 و 65: ابوالفرج قزويني 4- بحارالانوار ج101 ص268: مجلسي (متوفاي 1110ه) 5- تاريخ دمشق ج3 ص289: ابن عساکر شافعي (متوفاي 571ه).