مصحف هاي منسوب به امام علي
در خزائن الآثار مسجد حسيني قاهره نيز مصحفي هست معروف به مصحف عثماني که مي گويند از مصاحف امام (گردآوري عهد عثمان) است. اما زرقاني در صحت اين ادعا ترديد مي کند و آن را از نظر فني درست نمي داند و مي گويد: «تزئينات هنري و علامات و تقسيم بندي سوره ها و آيه ها (که بعدها پس از عهد حجاج، رفته رفته، پاي گرفته اند) با ويژگي هاي مصحف عثماني سازگار نيستند؛ زيرا مصاحف عثماني داراي اين علامت ها نبوده اند.»[4] . همچنين، زرقاني از مصحفي از امام علي (ع) در اين خزانه ياد مي کند که بر آن نوشته شده است: «کتبه بخطه»؛ آن گاه توضيح مي دهد: «خط اين مصحف از نوع خط کوفي قديم است؛ با اين تفاوت که نسخه از نظر حجم، از نسخه مصحف عثماني کوچک تر است و جاهاي خالي اش کم تر و رسمش موافق با رسم الخط غير مدني و غير شامي. از اين رو، محتمل است به خط امام علي (ع) باشد يا در کوفه دستور به کتابتش داده باشد.»[5] . از اين نقل ها درباره مصاحف، بسيار است.[6] براي اين که از حجم مصحف هاي منسوب به امام علي (ع) آگاه شويم، نمونه اي از گزارش ها را از نظر مي گذرانيم و سپس آن ها را به نقد و ارزيابي مي نهيم. 1. از آن چه ابن نديم گفته است، مي توان دريافت که او دو گونه مصحف ديده است: مصحفي که حضرت آن را گردآورده و در نزد آل جعفر است (و البته آن را نديده) ؛ و مصحفي که شماري از صفحه هايش به مرور زمان از ميان رفته و نزد ابويعلي حمزه حسني بوده است. حتي ابن نديم خبر مي دهد که اين نسخه به خط علي بن ابي طالب بوده است.[7] . 2. مقريزي خبر مي دهد که در سال 516 ق، مأمون بطائحي، وزير فاطمي، مصحفي را در جامعه مصري زراندود کرده است که گفته اند به خط علي (ع) بوده است.[8] . 3. جمال الدين داوودي (م 828 ق)، از مصحف هايي چند خبر مي دهد که به خطعلي (ع) بوده است.[9] . 4. در موزه آستان قدس رضوي، مصحفي منسوب به امام علي (ع) است (قرآن شماره6)، که از آغاز سوره هود تا آخر سوره کهف و به خط کوفي است و بر پوست آهو نوشته شده است. در پايانش نوشته شده است: «کتبه علي بن ابي طالب في سنة اربعين.» اين قرآن را شاه عباس صفوي وقف کرده و مهم تر آن که شيخ بهايي در جمادي الاول 1008 تأييد کرده است که خط، از سيّد الاوصياء، حجّةاللَّه علي اهل الارض والسماء است.[10] .
در برخي کتابخانه ها و موزه ها مصحف هايي به چشم مي آيند که برخي مي گويند نويسنده آن ها امام علي (ع) است و يا در حاشيه آن ها آمده است که به خط علي بن ابي طالب است. چنين انتساب هايي ويژه امام نيست، بلکه درباره ديگران - از امام حسن مجتبي (ع) و امام رضا (ع) گرفته تا خلفاي راشدين - نقل شده اند. مثلاً ابن بطوطه (م 779 ق) در رحله خويش در گزارشي از سفر بصره مي نويسد: «در مسجد علي، مصحفي ديدم که عثمان هنگام کشته شدن قرائت مي کرده و آثار خون در صفحه اي از آن يافت مي شد و بر آيه فَسَيَکْفِيکَهُمُ اللَّهُ و هُوَ السَّميعُ العَليمُ،[1] خون چکيده بود.»[2] جالب اين است که ابن جزري (م 833 ق) و ابن فضل اللَّه عمري، همين داستان را در مورد مصحف شامي نقل مي کنند. ابن جزري مصحفي در مصر ديده است که عثمان مشغول خواندن آيه بالا از آن بوده و در اين حال کشته شده و خونش به صفحه ريخته است.[3] .