آخرين سفر پيغمبر گرامي به مکّه (حجةالوداع)
آن يک مسافرت آموزشي بود نه نظامي و نه سياسي اقتصادي. پيغمبر وقتي به عرفات وارد شد (مکان مقدّسي است در مکه) نطق قابل توجه خود را ايراد فرمود. اينجانب در نظر گرفتم تا فرازي چند از آن سخنراني را براي خوانندگان ارائه دهم زيرا آن اشارت دارد بر مقداري حقوق و امتيازات مردم نسبت به يکديگر که هنوز هم بعد از چهارده قرن نو و تازه است. پيغمبر فرمود: «اي مردم به من گوش فرا دهيد. شما هرگز دوباره [صفحه 60] مرا در اينجا نخواهيد ديد، مبادا به حقوق ديگران تجاوز کنيد، شما بايستي رعايت جان و مال مردم را بنماييد. شما نبايستي کسي را براي انتقام و دشمني تعقيب نماييد، کشتار و غارت که قبل از اسلام اغلب جاها اتفاق مي افتاد بايستي براي هميشه فراموش شود. براي شما مهم است که بدانيد رباخواري در اسلام يک سود غيرقانوني است و ثروتهايي که از اين راه به دست آمده بايستي به صاحبانش پس داده شود، البته رباخوار در روز رستاخيز سخت تنبيه خواهد شد.» سپس او اضافه کرد: «در نظر داشته باشيد که شوهران را حق ويژه اي است بر زنانشان که بايستي توسط بانوان مورد ملاحظه قرار گيرد و شوهران بايستي با زنانشان به مهرباني رفتار کنند. زنان امانات الهي نزد شوهران مي باشند و بايستي با ايشان با عدالت رفتار شود و نسبت به زنانتان خوش قول باشيد، شما مردان نيز بر زنانتان حقوقي داريد. آنها نبايستي بدون اجازه شما کسي را در خانه پذيرايي کنند و زنان در غياب شوهران نبايستي مرتکب هيچ گناهي گردند. شما مردان (شوهران) بايستي وسايل سلامت و آسايش آنها را (زنانتان را) چنانچه از راه خطا و گمراهي بازگشتند فراهم کنيد. بدين وسيله به اطلاع مي رسانم که تمام عادتهاي عجيب و مضحک و عقايد زمان جاهليت (زمان قبل از اسلام) را لغو و اکنون نادرستي و غيرقانوني بودن آنها را به آگاهي مي رسانم.» بالاخره آيين حج پايان يافت و مسلمانان تشريفات آن را جزبه جز در حضور پيغمبر ياد گرفتند و بر آن شدند تا به مدينه مراجعت نمايند. [صفحه 61]
در اسلام حج يک آيين مذهبي و دسته جمعي است که به منظور ايجاد وحدت توسط مسلمانها انجام مي گيرد و اين کنگره اسلامي در تقويت مناسبات و روابط مسلمانها مؤثر است تا با همکاري و کمک به يکديگر بر مشکلات غالب گرديده، روابط سياسي اقتصادي خود را بهبود بخشند، اما متأسفانه امروزه مسلمانها نتيجه اي را که شارع مقدّس در نظر داشته به دست نمي آورند و آن به واسطه ي غفلت بعضي از رؤساي کشورهاي اسلامي است. به هر حال طبق فرمان پيغمبر به تمام قبائل عرب اطلاع داده شد چنانچه مايلند در حضور پيغمبر در آيين حج شرکت کنند بايستي در مدينه جمع بشوند.
صفحه 60، 61.