رابطه فرد با دوستان

در «دوست يابي» و انتخاب دوستان و همکاران، اگر واقعيّت «جاذبه و دافعه» رعايت نشود.

بديهي است که هلاکت و سقوط در انتظار ما خواهد بود و شرافت خانوادگي انسان در معرض خطرات تلخ قرار مي گيرد.

بايد ارزيابي کرد که چه کساني قابل «دوست» شدن مي باشند؟

و از چه کساني بايد پرهيز کرد؟

امام علي عليه السلام در بهره گيري از جاذبه در روابط اجتماعي و انتخاب دوستان صالح مي فرمايد:

دوست يابي يک ضرورت اجتماعي، عاطفي، انساني و انزوا و دوري از مردم و ترک دوستان نشانه ضعف و ذلّت و خواري است.

که حضرت فرمود:

وَالْغَرِيبُ مَنْ لَمْ يَکُنْ لَهُ حَبِيبٌ

(غريب و تنها کسي است که دوست نداشته باشد.)[1] .

و کساني را که در تداوم دوستي ها، ضعف نشان داده و جاذبه دوستي و روابط دوستانه را فراموش مي کنند، مورد نکوهش قرار داده است که:

أَعْجَزُالنّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اکْتِسابِ الْأَخَوانِ وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ظَفِزَ بِهِ مِنْهُمْ

(عاجزترين مردم کسي است که از به دست آوردن دوست عاجز باشد و از او عاجزتر، کسي که دوستان به دست آورده را ترک گويد.)[2] .

پس از طرح و ارزيابي جاذبه انساني در «دوست يابي» به ضرورت «دافعه» و ترک آفات دوستي هاي آن مي پردازد و مي فرمايد:

اِيّاکَ وَ مُصادَقَةَ الْأَحْمَقَ فَإِنَّهُ يُريدُ أَنْ يَنْفَعَکَ فَيَضُرَّکَ

(برحذر باش از دوستي با احمق، که مي خواهد بتو منفعت کند زيان مي رساند.)[3] .

و براي دوري و دفع انسان هاي بخيل و مال پرست مي فرمايد:

اِيَّاکَ وَ مُصادَقََُ الْبَخِيلِ فَإِنَّهُ يَقْعُدُ عَنْکَ أَحْوَجَ ماتَکوُنُ إِلَيْهِ

(از دوستي با بخيل بپرهيز، زيرا در شرايط دشوار حاجت و نيازمندي تو را ترک مي گويد.)[4] .

و در رابطه با ضرورت «دافعه» در طرد انسان هاي فاسد رهنمود مي دهد که:

وَ اِيَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْفاجِرِ فَإِنَّهُ يَبيعُکَ بِالتَّافِهِ

(برحذر باش از دوستي با انسان فاسد و جنايتکار که تو را به چيز کمي مي فروشد.)[5] .

و براي دفع و کنار زدن دروغ گويان مي فرمايد:

اِيَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الکَذَّابِ فَإِنَّهُ کَالْسَّرابِ يُقَرِّبُ عَلَيْکَ الْبَعِيدَ وَ يُبَعِّدُ عَلَيْکَ الْقَرِيبَ

(برحذر باش از دوستي با دروغگو چرا که او مانند سراب است دور را در نظر تو نزدک و نزديک را دور جلوه مي دهد.)[6] .

---

1. نامه 111/31 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف (مدارک گذشته).
2. حکمت 12 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، که برخي از اسناد آن به اين شرح است:
   

   1- ذيل الامالي ص 110: ابو علي قالي (متوفاي 356 ه)
   

   2- الحکم المنثورة: ابن ابي الحديد معتزلي (متوفاي 656 ه)
   

   3- کتاب الموشي ج 1 ص 19: وشاء (متوفاي 325 ه
   

   4- عيون الاخبار ج 3 ص 1: ابن قتيبة (متوفاي 276 ه).

3. حکمت 38 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف (مدارک گذشته).
4. حکمت 38 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف (مدارک گذشته).
5. حکمت 38 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف (مدارک گذشته).
6. حکمت 38 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف (مدارک گذشته).