دوستان

امام علي عليه السلام در رابطه با نقش تربيتي بسيار حسّاس «دوستان» در يکديگر مي فرمايد:

وَامْحَضْ أَخَاکَ النَّصِيحَةَ، حَسَنَةً کَانَتْ أَوْ قَبِيحَةً،

(هميشه نصيحت خالصانه ات را براي دوست خود آماده ساز، شيرين و نيکو باشد يا تلخ و ناراحت کننده.)[1] .

و آنگاه هشدار مي دهد که با اين افراد دوست نباش و از آنها دوري کن، مانند:

اِيّاکَ وَالْمُصادَقَةَ الْاءَحْمَقِ فَاِنَّهُ يُريدُ أَنْ يَنْفَعَکَ فَيَضُرَّکَ

(برحذر باش از دوستي با احمق، که مي خواهد به تو منفعت کند، امّا زيان مي رساند.)[2] .

و براي دوري از انسان هاي بخيل و مال پرست مي فرمايد:

اِيّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْبَخيلِ فَاِنَّهُ يَقْعُدُ عَنْکَ أَحْوَجَ مَا تَکوُنُ إِلَيْهِ

(از دوستي با بخيل بپرهيز زيرا به هنگام شديدترين حاجت و نيازمندي تو را ترک مي گويد.)[3] .

و نسبت به ضرورت «دافعه» در طرد انسان هاي فاسد رهنمود مي دهد که:

وَ اِيّاکَ وَ مُصادَقَةَ الْفاجِرِ فَاِنَّهُ يَبيعُکَ بِالتَّاقَةِ

(برحذر باش از دوستي با انسان فاسد و جنايتگار که تو را به چيز کمي مي فروشد.)[4] .

و براي دفع دروغ گويان مي فرمايد:

اِيّاکَ وَ مُصادَقَةَ الْکَذّابِ فَاِنَّهُ کَالسَّرابِ يُقَرِّبُ عَلَيْکَ الْبَعِيدَ وَ يُبَعِّدُ عَلَيْکَ الْقَرِيب

(برحذر باش از دوستي با دروعگو، چراکه او مانند سراب است، دور را در نظر تو نزديک و نزديک را دور جلوه مي دهد.)[5] .

و آنگاه پس از معرّفي الگوهاي دروغين دوستي، معيار انتخاب دوستان صالح را بيان مي فرمايد:

قَارِنْ أَهْلَ الْخَيْرِ تَکُنْ مِنْهُمْ، وَبَايِنْ أَهْلَ الشَّرِّ تَبِنْ عَنْهُمْ

(به نيکوکاران نزديک باش که از آنان خواهي شد و از اهل شر و بدي دوري کن تا ار آنها برکنار باشي.)[6] .

---

1. نامه 100/31 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف (مدارک گذشته).
2. حکمت 38 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، که برخي از اسناد آن به اين شرح است:
   

   1- صد کلمه برگزيده جاحظ ص 40: جاحظ (متوفاي 255 ه)
   

   2- دستور معالم الحکم ص20 باب اوّل: قاضي قضاعي (متوفاي 454 ه)
   

   3- کتاب اللباب ص 11: اسامة بن منقذ (متوفاي 584 ه)
   

   4- تاريخ دمشق ج3 ص281 و287 و368 و290: ابن عساکر شافعي (متوفاي 571 ه).

3. حکمت 38 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف (مدارک گذشته).
4. حکمت 38 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف (مدارک گذشته).
5. حکمت 38 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف (مدارک گذشته).
6. نامه 92/31 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف (مدارک گذشته).