مالك اشتر نخعي (مالك بن حارث)











مالک اشتر نخعي (مالک بن حارث)



مالک فرزند «حارث بن عبد يغوث نخعي» معروف به «مالک اشتر»،[1] کنيه اش ابو ابراهيم است. وي از اهالي يمن بود که در زمان رسول خدا صلي الله عليه و آله به شرف اسلام نايل آمد و چون به ديدار پيامبر صلي الله عليه و آله توفيق نيافت لذا او را جزو تابعين[2] به شمار آورده اند.[3] .

مالک از يمن به کوفه آمد و در همان جا ساکن گرديد و چون مردي شجاع و دلاوري با تقوا بود در جنگ ها و فتوحات اسلامي از جمله در جنگ تبوک در سال 13 هجري در عصر خلافت ابوبکر به مصاف روميان رفت[4] و در فتح دمشق به فرماندهي ابو عبيده جراح شرکت داشت[5] .

او در عين دلاوري مقابل دشمنان و منحرفان در برابر ضعيفان و درماندگان دلي رحيم و قلبي مهربان داشت.

در زمان خلافت عثمان به علت اعتراض به کارگزار ناصالح کوفه به شام تبعيد شد و از آن جا به کوفه بازگردانده و سپس به «حمص» تبعيد گرديد و سرانجام در سرنگوني خلافت عثمان به ياري اصحاب رسول خدا صلي الله عليه و آله شتافت.

مالک پس از کشته شدن عثمان، در خلافت امير مؤمنان عليه السلام بسيار تلاش کرد و با حضرت بيعت نمود و از سرداران بزرگ سپاه حضرت گرديد. وي از شيعيان بسيار پاي بند و ياري دهندگان به اميرالمؤمنين عليه السلام بود، به طوري که رابطه دوستي او با مولاي متقيان آن قدر زياد بود که امام علي عليه السلام پس از مرگ وي فرمود: «رحم اللَّه مالکاً، فلقد کان لي کما کنت لرسول اللَّه صلي الله عليه و آله؛ خداوند مالک را رحمت کند، او براي من همان گونه بود که من براي رسول خدا صلي الله عليه و آله بودم.»

از آن جا که معاويه از اين رابطه معنوي بين امام عليه السلام و مالک آگاهي داشت دستور داده بود که در خطبه ها علاوه بر لعن اميرالمؤمنين عليه السلام، امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام، نيز به مالک اشتر و عبداللَّه بن عباس هم لعن کنند.[6] .

در شجاعت و دلاوري اين مرد الهي همين بس که ابن ابي الحديد درباره اش مي گويد: پاداش مادري که چون مالک اشتر را پرورده است با خدا باد، که اگر کسي سوگند بخورد که خداوند متعال ميان عرب و عجم شجاع تر از او، جز استادش علي عليه السلام نيافريده است، من بر او بيم گناه ندارم، و چه نيکو گفته است آن کسي که وقتي درباره مالک اشتر از او پرسيدند، گفت: من درباره مردي که زندگاني او مردم شام را شکست داد و مرگش مردم عراق را شکست داد، چه بگويم؟[7] .






  1. مالک را بدان جهت اشتر مي گويند که در جنگ يرموک که در زمان ابوبکر بين مسلمانان و روميان اتفاق افتاد، وي شرکت کرد و بر اثر ضرباتي که از جانب روميان به او وارد شد پلک هاي چشم او شکافته شد و برگشت، و عرب به کسي که چشمش چنين باشد «اشتر» مي گويند.
  2. ر. ک: همين اثر، ج 1، ص 34.
  3. مناقب ابن شهر آشوب، ج 2، ص 7.
  4. تاريخ طبري، ج 4، ص 401.
  5. تاريخ طبري، ج 4، ص 441.
  6. شرح ابن ابي الحديد، ج 15، ص 99.
  7. شرح ابن ابي الحديد، ج 2، ص 213.