پاسخ به ادّعاهاي سران جَمَل

پس از ياد خدا و درود! شما مي دانيد گر چه پنهان مي داريد. که من براي حکومت در پي مردم نرفته، آنان به سوي من آمدند، و من قول بيعت نداده تا آن که آنان با من بيعت کردند، و شما دو نفر از کساني بوديد که مرا خواستيد و بيعت کرديد.

همانا بيعت عموم مردم با من نه از روي ترس قدرتي مسلّط بود، و نه براي به دست آوردن متاع دنيا، اگر شما دو نفر از روي ميل و انتخاب بيعت کرديد تا دير نشده باز گرديد، و در پيشگاه خدا توبه کنيد، و اگر دردل با اکراه بيعت کرديد خود دانيد، زيرا اين شما بوديد که مرا در حکومت بر خويش راه داديد، اطاعت از من را ظاهر، و نافرماني را پنهان داشتيد.

به جان خودم سوگند! شما از ساير مهاجران سزاوارتر به پنهان داشتن عقيده و پنهان کاري نيستيد، اگر در آغاز بيعت کنار مي رفتيد آسان تر بود که بيعت کنيد و سپس به بهانه سرباز زنيد.

شما پنداشته ايد که من کشنده عثمان مي باشم، بياييد تا مردم مدينه بين من و شما داوري کنند، آنان که نه به طرفداري من بر خواستند نه شما، سپس هر کدام به اندازه جرمي که در آن حادثه داشته، مسؤوليّت آن را پذيرا باشد.

اي دو پيرمرد، از آن چه در انديشه داريد باز گرديد، هم اکنون بزرگ ترين مسئله شما عار است، پيش از آن که عار و آتش خشم پروردگار دامنگيرتان گردد. با درود[1] .

نامه 54 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، اسناد و مدارک اين نامه به شرح زير است:
1- المقامات في مناقب امير المؤمنين عليه السلام: ابو جعفر اسکافي معتزلي (متوفاي 240 ه)
2- الامامة والسياسة ج 1 ص 70: ابن قتيبة (متوفاي 276 ه)
3- تاريخ ص 173: ابن أعثم کوفي (متوفاي 314 ه)
4- تحف العقول ص94: ابن شعبه حراني (متوفاي 380 ه)
5- روضه کافي ج 1 ص 19: کليني (متوفاي 328 ه)
6- مطالب السئوول ص 115: ابن طلحة شافعي (متوفاي 652 ه)
7- کتاب مناقب ص183: خطيب خوارزمي حنفي (متوفاي 993 ه)
8- بحار الانوار ج 8 ص 417 و ج 32ص 135: مجلسي (متوفاي 1110 ه)
9- کشف الغمةج1 ص324: اربلي (متوفاي 689 ه)
10- بحار الانوار ج32 ص135: مجلسي (متوفاي 1110 ه)
11- احتجاج ج1 ص 161: طبرسي (متوفاي 588 ه)
12- مناقب ج3 ص152: ابن شهر آشوب (متوفاي 588ه)
13- تذکرة الخواص ص70: ابن جوزي حنفي (متوفاي 654ه)
14- الفتوح ج2 ص468: ابن اعثم کوفي (متوفاي 314ه).