آمادگي رزمي براي مبارزه نهائي با معاويه
معاويه که اوضاع سياسي و تحوّلات روز را دقيقاً زير نظر داشت در برابر کوتاهي و ضعف کوفيان دست به تحرّکات نظامي وحشتناکي مي زد. امام علي عليه السلام براي حفظ آمادگي رزمي، و در صحنه نگهداشتن نيروي مردمي، هرگاه که زمينه را مساعد مي يافت، با سرکوفت زدن ها، هشدار دادن ها و تبليغات افشاگرانه، مردم کوفه را بيدار مي کرد که براي نبرد نهائي با دشمن آماده شودند. دردمندانه سخن مي گفت و افشاگرانه نقشه هاي دشمن را آشکارا بيان مي کرد و دلسوزانه مردم را به اصلاح خود و جامعه خود فرا مي خواند، که يکي از آن سخنان درد آلود، خطبه 119 نهج البلاغه است که خطاب به کوفيان فرمود: مَا بَالُکُمْ! لَا سُدِّدْتُمْ لِرُشْدٍ! وَلَا هُدِيتُمْ لِقَصْدٍ! أَفِي مِثْلِ هذَا يَنْبَغِي لِي أَنْ أَخْرُجَ؟ وَإِنَّمَا يَخْرُجُ فِي مِثْلِ هذَا رَجُلٌ مِمَّنْ أَرْضَاهُ مِنْ شُجْعَانِکُمْ وَذُوِي بَأْسِکُمْ. وَلَا يَنْبَغِي لِي أَنْ أَدَعَ الْجُنْدَ وَالْمِصْرَ وَبَيْتَ الْمَالِ وَجِبَايَةَ الْأَرْضِ، وَالْقَضَاءَ بَيْنَ الْمُسْلِمِينَ، وَالنَّظَرَ فِي حُقُوقِ الْمُطَالِبِينَ، ثُمَّ أَخْرُجَ فِي کَتِيبَةٍ أَتْبَعُ أُخْرَي، أَتَقَلْقَلُ تَقَلْقُلَ الْقِدْحِ فِي الْجَفِيرِ الْفَارِغِ. وَإِنَّمَا أَنَا قُطْبُ الرَّحَا، تَدُورُ عَلَيَّ وَأَنَا بِمَکَانِي، فَإِذَا فَارَقْتُهُ اسْتَحَارَ مَدَارُهَا، وَاضْطَرَبَ ثِفَالُهَا. هذَا لَعَمْرُ اللَّهِ الرَّأْيُ السُّوءُ. وَاللَّهِ لَوْلَا رَجَائِي الشَّهَادَةَ عِنْدَ لِقَائِي الْعَدُوَّ - وَلَوْ قَدْ حُمَّ لِي لِقَاؤُهُ - لَقَرَّبْتُ رِکَابِي ثُمَّ شَخَصْتُ عَنْکُمْ فَلَا أَطْلُبُکُمْ مَا اخْتَلَفَ جَنُوبٌ وَشَمَالٌ؛ طَعَّانِينَ عَيَّابِينَ، حَيَّادِينَ رَوَّاغِينَ. إِنَّهُ لَا غَنَاءَ فِي کَثْرَةِ عَدَدِکُمْ مَعَ قِلَّةِ اجْتَِماعِ قُلُوبِکُمْ. لَقَدْ حَمَلْتُکُمْ عَلَي الطَّرِيقِ الْوَاضِحِ الَّتِي لَا يَهْلِکُ عَلَيْهَا إِلَّا هَالِکٌ، مَنِ اسْتَقَامَ فَإِلَي الْجَنَّةِ، وَمَنْ زَلَّ فَإِلَي النَّارِ! «شما را چه مي شود؟ هرگز ره رستگاري نپوييد! و به راه عدل هدايت نگرديد! آيا در چنين شرائطي سزاوارست که من از شهر خارج شوم؟ هم اکنون بايد مردي از شما که من از شجاعت و دلاوري او راضي و به او اطمينان داشته باشم، به سوي دشمن کوچ کند
پس از پيروزي در جنگ نهروان، علل و عوامل گوناگوني، کوفيان را به مرز سکوت و سُستي کشاند و براي جنگ نهائي با معاويه بسيج نمي گرديدند،