افشاگري و پاسخ به شبهات دشمن
دستاويزهاي معاويه را در چند نامه حساب شده افشا مي کرد، و بهانه هاي خوارج را در سخنرانيهاي مکرّر ريشه کن مي ساخت. که مجموعه افشاگري هاي حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام به ملّت آگاهي و بصيرت مي داد و عوامل نفوذي دشمن را منزوي، و تبليغات مسموم آنها را نابود مي کرد. امام علي عليه السلام فريب خوردگان نهروان را اينگونه هشدار داد که: فَأَنَا نَذِيرٌ لَکُمْ أَنْ تُصْبِحُوا صَرْعَي بِأَثْنَاءِ هذَا النَّهَرِ، وَبِأَهْضَامِ هذَا الْغَائِطِ، عَلَي غَيْرِ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ، وَلَا سُلْطَانٍ مُبِينٍ مَعَکُمْ: قَدْ طَوَّحَتْ بِکُمُ الدَّارُ، وَاحْتَبَلَکُمُ الْمِقْدَارُ، وَقَدْ کُنْتُ نَهَيْتُکُمْ عَنْ هذِهِ الْحُکُومَةِ فَأَبَيْتُمْ عَلَيَّ إِبَاءَ الْمُنَابِذِينَ، حَتَّي صَرَفْتُ رَأْيِي إِلَي هَوَاکُمْ. وَأَنْتُمْ مَعَاشِرُ أَخِفَّاءُ الْهَامِ، سُفَهَاءُ الْأَحْلَامِ؛ وَلَمْ آتِ لَا أَبَا لَکُمْ بُجْراً، وَلَا أَرَدْتُ لَکُمْ ضُرّاً.[1] . (شما را از اين مي ترسانم! مبادا صبح کنيد در حالي که جنازه هاي شما در اطراف رود نهروان و زمين هاي پَست و بلند آن افتاده باشد، بدون آن که برهان روشني از پروردگار، و حجّت و دليل قاطعي داشته باشيد، از خانه ها آواره گشته و به دام قضا گرفتار شديد. من شما را از اين حکميّت نهي کردم ولي با سر سختي مخالفت نموديد، تا به دلخواه شما کشانده شدم. شما اي سبکسران، و بيخردان، اي ناکسان و بي پدران، من که اين فاجعه را ببار نياوردم و هرگز زيان شما را نخواستم «زيرا امام همواره با حکميّت مخالف بود».) و نسبت به کينه توزي هاي بني اميّه فرمود: أَوَ لَمْ يَنْهَ بَنِي أُمَيَّةَ عِلْمُهَا بِي عَنْ قَرْفِي؟ أَوَ مَا وَزَعَ الْجُهَّالُ سَابِقَتِي عَنْ تُهَمَتِي؟ وَلَمَا وَعَظَهُمُ اللَّهُ بِهِ أَبْلَغُ مِنْ لِسَانِي؟ أَنَا حَجِيجُ الْمَارِقِينَ، وَخَصِيمُ النَّاکِثِينَ الْمُرْتَابِينَ، وَعَلَي کِتَابِ اللَّهِ تُعْرَضُ الْأَمْثَالُ، وَبِمَا فِي الصُّدُورِ تُجَازَي الْعِبَادُ![2] . (آيا شناختي که بني اميه از روحيّات من دارند آنان را از عيب جويي بر من باز نمي دارد؟ و آيا سوابق مبارزات من نادانان را بر سر جاي خود نمي نشاند؟ که به من تهمت نزنند؟ آن چه خدا آنان را بدان پند داد از بيان من رساتر است. من مارقين «از دين خارج شدگان» را با حجّت و برهان مغلوب مي کنم و دشمن ناکثين «پيمان شکنان» و ترديد دارندگان در اسلام مي باشم، شُبهات را بايد در پرتو کتاب خدا قرآن، شناخت و بندگان خدا به آن چه در دل دارند پاداش داده مي شوند.) و نسبت به پيمان شکنان جَمَل افشاگرانه فرمود:
امام علي عليه السلام در خطبه ها و نامه هاي گوناگون به ادّعاها و شبهات ناکثين پاسخ مي داد،