تداوم آموزش نظامي
و يادگيري جنگ گروهي و تن به تن، و رزم انفرادي، سرنوشت ساز بود، بنابر اين تداوم آموزش هاي رزمي يک اصل غيرقابل انکار است که امام علي عليه السلام در يک سخنراني مهمّ نظامي جهت آموزش تاکتيک هاي نظامي و رزمي، خطاب به سربازان خود فرمود: فَقَدِّمُوا الدَّارِعَ، وَأَخِّرُوا الْحَاسِرَ، وَعَضُّوا عَلَي الْأَضْرَاسِ، فَإِنَّهُ أَنْبَي لِلسُّيُوفِ عَنِ الْهَامِ؛ وَالْتَوُوا فِي أَطْرَافِ الرِّمَاحِ، فَإِنَّهُ أَمْوَرُ لِلْأَسِنَّةِ؛ وَغُضُّوا الْأَبْصَارَ فَإِنَّهُ أَرْبَطُ لِلْجَأْشِ، وَأَسْکَنُ لِلْقُلُوبِ؛ وَأَمِيتُوا الْأَصْوَاتَ، فَإِنَّهُ أَطْرَدُ لِلْفَشَلِ. وَرَايَتَکُمْ فَلَا تُمِيلُوهَا وَلَا تُخِلُّوهَا، وَلَا تَجْعَلُوهَا إِلَّا بِأَيْدِي شُجْعَانِکُمْ، وَالْمَانِعِينَ الذِّمَارَ مِنْکُمْ، فَإِنَّ الصَّابِرِينَ عَلَي نُزُولِ الْحَقَائِقِ هُمُ الَّذِينَ يَحُفُّونَ بِرَايَاتِهِمْ، وَيَکْتَنِفُونَهَا: حَفَافَيْهَا[1] . «آنها را که زره به تن دارند پيشاپيش قرار دهيد و آنها که زره ندارند پشت سر آنها قرار گيرند. دندانها را روي هم فشار دهيد که اين کار تأثير ضربه ها را بر سر کمتر مي کند، و در برابر نيزه ها در پيچ و خم باشيد که در رد کردن نيزه دشمن مؤثر است! زياد به انبوه دشمن خيره نگاه نکنيد تا قلب شما قويتر و روح شماآرامتر باشد، سخن کمتر بگوئيد و صداها را خاموش کنيد که سستي را بهتر دور مي سازد. از پرچم خود به خوبي نگهباني کنيد و آن را متمايل به اين طرف و آن طرف نسازيد، و آن را تنها نگذاريد و جز به دست دلاوران و مدافعان سرسخت نسپاريد، زيرا آنان که در حوادث سخت و مشکل ايستادگي به خرج مي دهند همانها هستند که از پرچمهايشان پاسداري مي کنند و آن را در دل جمعيت خويش نگاه مي دارند؛ و از هر سو و از پيش و پس مراقب آن هستند». امام علي عليه السلام در تداوم آموزش نظامي نسبت به رزم انفرادي و جنگ تن به تن فرمود: مَعَاشِرَ الْمُسْلِمِينَ: اسْتَشْعِرُوا الْخَشْيَةَ، وَتَجَلْبَبُوا السَّکِينَةَ، وَعَضُّوا عَلَي النَّوَاجِذِ، فَإِنَّهُ أَنْبَي لِلسُّيُوفِ عَنِ الْهَامِ وَأَکْمِلُوا اللَّأْمَةَ، وَقَلْقِلُوا السُّيُوفَ فِي أَغْمَادِهَا قَبْلَ سَلِّهَا وَالْحَظُوا الْخَزْرَ، وَاطْعُنُوا الشَّزْرَ، وَنَافِحُوا بِالظُّبَا، وَصِلُوا السُّيُوفَ بِالْخُطَا، وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ بِعَيْنِ اللَّهِ، وَمَعَ ابْنِ عَمِّ رَسُولِ اللَّهِ. فَعَاوِدُوا الْکَرَّ، وَاسْتَحْيُوا مِنَ الْفَرِّ، فَإِنَّهُ عَارٌ فِي الْأَعْقَابِ، وَنَارٌ يَوْمَ الْحِسَابِ. وَطِيبُوا عَنْ أَنْفُسِکُمْ نَفْساً، وَامْشُوا إِلَي الْمَوْتِ مَشْياً سُجُحاً، وَعَلَيْکُمْ بِهذَا السَّوَادِ الْأَعْظَمِ، وَالرِّوَاقِ المُطَنَّبِ، فَاضْرِبُوا ثَبَجَهُ، فَإِنَّ الشَّيْطَانَ کَامِنٌ في کِسْرِهِ، وَقَدْ قَدَّمَ لِلْوَثْبَةِ يَداً، وَأَخَّرَ لِلنُّکُوصِ رِجْلاً. فَصَمْداً صَمْداً! حَتَّي يَنْجَلِيَ لَکُمْ عَمُودُ الْحَقِّ «وَأنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ، وَاللَّهُ مَعَکُمْ وَ لَنْ يَتِرَکُمْ أعْمالَکُمْ».[2] . (اي گروه مسلمانان، لباس زيرين را ترس خدا، و لباس رويين را آرامش و خونسردي قرار دهيد، دندانها را بر هم بفشاريد تا مقاومت شما برابر ضربات شمشير دشمن بيشتر گردد، زرِه نبرد را کامل کنيد، پيش از آن که شمشير را از غلاف بيرون کشيد و چند بار تکان دهيد، با گوشه چشم به دشمن بنگريد و ضربت را از چپ و راست فرود آوريد، و با تيزي شمشير بزنيد، و با گام برداشتن به پيش، شمشير را به دشمن برسانيد، و بدانيد که در پيش روي خدا و پسر عموي پيغمبر صلي الله عليه وآله وسلم قرار داريد. پي در پي حمله کنيد و از فرار شرم داريد، زيرا فرار در جنگ، لکّه ننگي براي نسلهاي آينده و مايه آتش روز قيامت است، از شهادت خُرسند باشيد و به آساني از آن استقبال کنيد. به آن گروه فراوان اطراف خيمه پر زرق و برق و طناب در هم افکنده (فرماندهي معاويه) به سختي حمله کنيد، و به قلب آنها هجوم بريد که شيطان در کنار آن پنهان شده، دستي براي حمله در پيش، و پايي براي فرار آماده دارد.مقاومت کنيد تا ستون حق بر شما آشکار گردد. شما برتريد، خدا با شماست، و از پاداش اعمالتان نمي کاهد.)[3] .
آموزش نظامي در آن روزگاراني که تکيه بر قدرت بازوان و نيروي جسماني داشتند، بسيار مهمّ بود،