انفاق و ايثار علي
نهاد دين که رهنمود انسان در ابعاد گوناگون است،در اين عرصه هم ضمن شناخت و آگاهي دادن به واقعيت ها،راه حل ارائه مي دهد.دين وابستگي انسان به مال و متاع دنيا را به عنوان يک واقعيت و بر اساس گرايش طبيعي انسان معرفي مي نمايد.و براي رهانيدن انسان از اين علاقه مندي تلاش مي نمايد.و راه رهيدن اين وابستگي بريدن از دنيا و انفاق عنوان مي نمايد و به لحاظ شدت اين وابستگي رهيدن از اين خطر را آن چنان با اهميت مي داند که جهاد با مال را در کنار جهاد با جان عنوان مي نمايد: جاهدوا باموالکم و انفسکم[1] .هديه کردن مال در راه خدا همانند هديه کردن جان در راه خداست. قرآن افزون بر رهنمود،الگوهايي نيز براي تأثير گذاري بيشتر ارائه مي دهد.و زندگي برگزيدگان را در جلو ديدگان انسان ها ترسيم مي نمايد.آنان که از انفاق در راه خدا از هيچ تلاشي فروگذار نکردند.آنان که از بهترين امکانات خود در سخت ترين شرايط در راه خدا گذشتند و در رفتار آنها نه تنها انفاق بلکه فراتر از انفاق ايثار جلوه گر است.با بررسي چند نمونه از رفتار امام همام از خرمن فضايلش خوشه بر مي چينيم. الف:فرزندان علي و فاطمه(حسن و حسين)بيمار شدند.به آنها پيشنهاد شد براي بهبودي فرزندانشان نذر کنند.علي عليه السلام و فاطمه عليها السلام و فضه در درگاه خدا نذر کردند هنگامي که بر فرزندانشان آفيت حاصل شد،سه روز روزه بگيرند.خداي سبحان نعمت سلامتي را نصيب آنان کرد.اينک آنان بايد به نذر خود وفا کنند،ليکن چيزي در خانه علي يافت نمي شود.علي سه پيمانه جو براي فراهم آوردن نان قرض مي کند.سه روز روزه شروع مي شود.يک پيمانه آن روز اول آرد و فاطمه عليها السلام چند گرده نان براي افطار روز اول تهيه مي کند.هنگام افطار که فرا مي رسد مسکيني در خانه را مي کوبد همه نان ها را به وي داده با آب خالص افطار مي کنند!روز دوم نيز همانند روز اول بخشي ديگر آرد را براي تهيه افطاري نان تهيه مي کنند،و هنگام افطار که فرا مي رسد يتيمي در خانه را مي زند.همانند روز اول همه نان ها را به يتيم داده با آب خالص افطار مي نمايند.و براي روز سوم آماده مي شوند روزه بگيرند.در هنگام افطار روز سوم که همانند روزهاي پيش چند گرده نان تهيه مي شود،ناگهان اسيري در خانه علي مي آيد.و همانند شب هاي پيش گرده نان ها نصيب وي مي شود.افطار هر سه روز روزه با آب خالص سپري مي شود!رخسار اهل بيت از گرسنگي رنجور شده است.رسول الله صلي الله عليه و آله وارد خانه علي و فاطمه شده،رخسار رنجور آنان را مشاهده مي کند سبب مي پرسد فاطمه براي پدر توضيح مي دهد.آنگاه ايثار علي و فاطمه تجلي مي نمايد و غذاي بهشتي نصيب خانواده عترت مي گردد.خداي سبحان ستايش از ايثار آنها بخشي از آيات سوره انسان را نازل مي نمايد:[2] يوفون بالنذر و يخافون يوما کان شره مستطيرا و يطعمون الطعام علي حبه مسکينا و يتيما و اسيرا.[3] «به نذر خود وفا مي کنند و از شر و عذاب فراگير روز قيامت در هراسند.طعام را با اين که خود نياز دارند و محبوب آنهاست در راه خدا به مسکين و يتيم و اسير اطعام مي نمايند». ب:انفاق مال در راه خدا در صورتي تأثير گذار است و باعث تزکيه نفس مي شود و انسان را از وابستگي نجات مي دهد که اولا انسان در انفاق خويش اخلاص داشته باشد ريا نکند،براي بدست آوردن خوشنودي خدا انفاق کند.ديگر اين که از بهترين و پاک ترين اموال شخصي خود انفاق کند.انفاق چيزهايي که به کار انسان نمي خورد يا افزون بر نيازهاي انسان است که در تمام اين موارد محبوب انسان هم نخواهد بود،سازندگي و تأثير مطلوب را نخواهد داشت: و انفقوا من طيبات ما کسبتم.[4] «از پاکترين و پاکيزه ترين اموال خود انفاق کنيد.» علي عليه السلام دو رکعت از نماز ظهرش را بجا آورده است.نيازمندي به وي خطاب نموده از او طلب کمک مي کند.علي انگشتر قيمتي که هزار دينارارزش داشت و انگشتر مخصوص پادشاه حبشه بوده و از جانب نجاشي به رسول الله صلي الله عليه و آله هديه شده بود و رسول الله صلي الله عليه و آله هم آن را به علي هديه نموده بود،از انگشت خويش بيرون آورده و در حال نماز به نيازمند مي دهد.[5] . قرآن از اين انفاق ستايش مي کند: انما وليکم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلاة و يؤتون الزکاة و هم راکعون.[6] «رهبر شما مردم،خدا و پيامبرش و آن کساني اند که به خدا ايمان دارند و نماز را به پا مي دارند و در هنگامي که در رکوع هستند زکات مي پردازند». ج:شخص گرسنه اي به رسول الله صلي الله عليه و آله مراجعه نموده طعام مي طلبد.حضرت کسي را براي تهيه طعام به حجره هاي همسران خويش مي فرستد.آنها مي گويند چيزي جز آب در حجره ها پيدا نمي شود.رسول الله صلي الله عليه و آله خطاب به حاضرين مي فرمايد چه کسي حاضر است اين شخص را امشب مهمان کند.علي عليه السلام داوطلب مي شود همراه مهمان به منزل مراجعه مي کند.از دختر رسول الله صلي الله عليه و آله مي پرسد چه چيز يافت مي شود.فاطمه عليها السلام جواب مي دهند تنها غذاي بچه ها وجود دارد.علي مي فرمايد مهمان را بر کودکان خويش برمي گزينيم.کودکان با شکم گرسنه سر بر بالين مي نهند اما مهمان رسول الله صلي الله عليه و آله را پذيرايي مي نمايند.خداي سبحان از اين ايثار علي و فاطمه ستايش مي کند:[7] و يؤثرون علي انفسهم و لو کان بهم خصاصة.[8] «با اين که خود شديدا نيازمند هستند ديگران را بر خود برمي گزينند.»اين است ايثارعلي عليه السلام در راه خدا. البته در اين گونه موارد اسراري وجود دارد که چه بسا براي همگان آشکارنباشد،که چگونه امام همام فرزندان تحت تکفل خويش را گرسنه مي خواباند و از قوت آنان مهمان پذيرايي مي نمايد؟! آيا پيروان حضرت در اين حد مکلف هستند؟شايد کسي از فقها به چنين تکليفي فتوا ندهند.ليکن امام همام که محرم اسرار است،اين چنين عمل مي کند.در هر صورت ايثار علي کاملا بر پيروانش آشکار و شايسته الگوگيري است.علي از دست رنج و کار و تلاش خويش فراوان انفاق نمود.علي در مزرعه بيل مي زد و نخلستان آباد مي کرد و از کد يمين و عرق جبين خويش هزاران بنده آزاد کرد:ان امير المؤمنين عليه السلام اعتق الف مملوک من کده يده.[9] . علي عليه السلام در تلاش سازندگي براي همگان الگو بود.قنات هاي فراوان جاري نمود و نخلستان هاي بسياري در اطراف مدينه آباد و سر سبز نمود در عين حال که خود از زندگي در سطح بسيار پايين بر خوردار بود.چنين سازندگي و تلاش را انجام مي داد و به آن افتخار مي نمود. علي عليه السلام به گونه اي صحرا را آباد کرد و آب ها جاري مي نمود که هيچ گونه وابستگي به مال و مزرعه و قنات خويش پيدا نمي کرد.وي قنات حفر کرد وقتي آب همانند گردن شتر به سوي آسمان فوران شد،فورا آن را وقف حجاج بيت الله الحرام و رهگذران نمود.امام صادق عليه السلام مي فرمايد: رسول الله صلي الله عليه و آله زميني را تقسيم نمود بخشي از اين سهم علي شد.در ميان آن چشمه حفر نمود آب همانند گردن شتر جاري شد.فرمود بشارت بدهيد به ورثه که اين صدقه خالص در راه حجاج بيت الله الحرام و رهگذران:و بشر الوارث هي صدقة بتة بتلاء في حجيج بيت الله و عابر سبيل الله.[10] . انفاق و ايثار امامان از بهترين اموال خويش و در سخت ترين شرايطنيازمندي صورت مي گرفت. اين چنين است آنان الگوي زندگي و تلاش در سازندگي براي همگان هستند.آنان با اين ارزش ها دلها را شيفته خود و چشم ها را خيره هنرهاي خويش نموده اند و وحي الهي و سروش آسماني از سيره،انفاق و ايثار آنان،اين چنين ستايش مي نمايد. امام علي(ع) الگوي زندگي صفحه 49 حبيب الله احمدي
وابستگي انسان به متاع دنيا از خطرهاي بزرگ حرکت تکاملي وي مي باشد.جاذبه مال و منال و مقام،و آنچه متاع دنيا به حساب مي آيد انسان را از مسير خود باز مي دارد.وابستگي به دنيا پر خطرترين دام سر راه انسان است.بسياري اين خطر را احساس مي کنند.ليکن مهم چاره سازي اين مشکل است که چگونه بايد از دام اين خطر رهيد.