پيش سخن
قرآن مي فرمايد: «اِنَّ الّلهَ يَأمُرُ بِالْعَدْلِ وَ اَلاِحْسانِ».[1] خداوند به عدالت و احسان فرمان داده است. پيامبر اکرم(ص) فرمودند: «جِماعُ التّقْوي في قوله تعالي انّ الله يأمُرُ بالعَدْلِ والإحسان».[2] مجموعه تقوا و پرهيزکاري، در اين گفتار خدا است که مي فرمايد: خداوند به عدالت و احسان، فرمان مي دهد. عدالت به معني حقيقي کلمه، يعني هر چيزي در جاي خود قرار گيرد؛ بنابراين، هرگونه افراط يا تفريط، تجاوز از قانون عدالت است؛ نتيجه اينکه در امور اجتماعي، تجاوز به حقوق ديگران بر خلاف اصل عدالت است. امام صادق(ع) مي فرمايند: «الميزانُ الْعَدْلُ»[3] ترازوي سنجش، همان عدالت است. ترازويي که به طور دقيق، حق را از باطل جدا مي سازد و حقيقت را نشان مي دهد، اندازه ها و حد اعتدال را تبيين مي کند، عدالت نيز همان ترازوي دقيق سنجش در همه عرصه هاي زندگي انسان است. اميرمؤمنان علي(ع) فرموده اند: «العَدْلُ، الإنصافُ والإحْسانُ؛ التَّفَضُّل»[4] عدالت آن است که، براساس انصاف، حق مردم به آنها داده شود، ولي احسان آن است که علاوه بر اداي حقوق، بر آنها نيکي کني. نيز فرمود: «انَّ العَدْلَ ميزانُ اللّهِ الّذي وَضَعَهُ للخَلْقِ و نصَبَهُ لاقامَةِ الحَقِّ»[5] عدالت، ترازوي سنجش خدا است، خداوند آن را براي (حفظ حقوق) انسان ها قرار داده و آن را براي اجراي حق و برقراري آن نصب کرده است.
در ميان همه مذاهب الهي و انسان هاي با انصاف جهان، فضيلت و ارزشي بالاتر از عدالت و احسان نيست؛ اسلام که دين انسان سازي و جامعه سازي و تکامل است؛ اين، دو خصلت را پس از توحيد و اساس دين، در رأس ارزش ها قرار داده و اهميت فوق العاده اي براي آنها قائل است.