مطلوب کل طالب
ما به حکم مجال تنگي که در اين مختصر داريم، درک زيباييها، رعايت اعتدال در استعمال واژه هاي عربي، و خاصه لطف ايجاز سخن رشيد، را به ذوق سليم خواننده وامي گذاريم و براي رسيدن به فوايد زباني و واژگاني کتاب علاقه مندان را به فهرست لغات و ترکيبات ارجاع مي دهيم.
چنان که پيش از اين گذشت، رشيد وطواط صد کلمه اي را که جاحظ از کلام علي (ع) اختيار کرده بود و بسياري از آن ها در منابع معتبر ديگر نيز آمده است،[1] به تازيو پارسي شرح کرد و از خود دو بيت شعر[2] ( قطعه) در همان معني آورد و آنمجموعه را مطلوب کل طالب من کلام علي بن ابي طالب ناميد. مطلوب کل طالب از هر جهت رساله اي ارجمند و گرانقدر و در نوع خود کم نظير است؛ اصل آن مجموعه اي است از کلمات حکمت آموز که مولفان متون فارسي بسياري از آن ها راآرايش سخن خود کرده اند و حضور اغلب آن ها درامثال و حکم دهخدا، حضورشان در زبان و ادب فارسي است. قطعات تعليمي آن، که ترجمه منظوم همان سخنهاست، در عين استواري بسيار ساده و مفهوم است و ما شيوع آن هارا در ميان اهل ادب در جاي خود - مطلوب کل طالب، کتاب درسي - نشان داده ايم. اما نثررشيد در هر دو بخش تازي و پارسي اين رساله، مسجع و مصنوع، در نهايت ايجاز واستحکام و مفهوم و دلنشين است. در سرتاسر آن کمتر جمله يا عبارتي مي توان يافت کهاز صنايع و محاسن گونه گون سخن خالي، يا به افزودن و کاستن آرايش و پيرايشي نيازمند باشد. و البته کمال و لطف سخن او آن گاه بهتر دريافته مي شود که به يادآوريم اين اهتمام به قرينه سازي و سجع پردازي از خصايص اصلي نثر قرنهاي ششم وهفتم هجري، يعني روزگار کليله و دمنه، چهار مقاله، مقامات حميدي و جز آن هاست،روزگاري که آفاق، گوش و گردن خود را به زيور چنين سخناني مي آراست وخزانه خاطر خردمندان از اين گوهرها مالامال بود.[3] .