جاحظ، نخستين گردآورنده سخنان امام علي
و بدين گونه به انتخاب جاحظ، سخن شناس اديبي که او را در ميان متقدمان و متاخران در فصاحت بي مانند دانسته اند،[4] و صد کلمه از کلمات علي (ع) فراهم آمد و سالها بعد زبان و قلم رشيد وطواط آن را شرح و تفسير کرد.
تا آن جا که ما مي دانيم کسي که به جمع و تدوين مجموعه اي ازسخنان اميرالمومنين علي (ع) همت گماشت و صد سخن را که هر يک از آن به نظر او با هزار سخن برابر بود، انتخاب کرد،[1] جاحظ، اديب سخن شناس و نويسنده پرآواز عرب بود که در سالهاي (160 - 250 ه ق) مي زيست. در مقدمه يکي از دستنوشته هاي مطلوب کل طالب (با تاريخ کتابت 686) و از گفته ابوالفضل احمد بن ابي طاهر[2] (م: 280) آمده است که: مرا با ابوعثمان عمروبن بحر الجاحظ مدتي مديد مجالست و مصاحبت بود و با او مخالطت داشتم، و جاحظ همي گفتي که: اميرالمومنين علي بن ابي طالب را - رضي الله عنه - صد کلمه است که هر کلمه اي برابر هزار کلمه باش از فضيلت و حکمت و فصاحت و بلاغت، و اين صد کلمه از محاسن سخن عرب است و از احاسن سخنهاي ايشان داشته اند. و من به مدتي دراز از او التماس همي کردم و از او مي درخواستم تا اين صد کلمه را از بهر من به هم آرد و يا بر من املا کند، و او مرا وعده همي داد و طريق تغافل همي سپرد و بدان بخيلي مي نمود. و چون جاحظ پير شد و به آخر عمر رسيد، مسودات و مصنفات خود را جمع کرد و اين صد کلمه از جمله آن بيرون آورد و به خط خويش بنوشت و به من داد...[3] .