شرح صد کلمه
2- عبدالوهاب: پس از ابن ميثم شارح ديگري نيز به شرح صد کلمه دست زده است که مشخصات و تاريخ حيات او به درستي دانسته نيست. از نسخه يگانه اي که در اختيار مرحوم محدث ارموي بوده و آن را به طبع رسانده است بر مي آيد که شارح و کاتب آن عبدالوهاب نامي بوده است. از مقايسه اين شرح با مطلوب کل طالب و دستنوشته هايي که از آن در دست است مي توان دريافت که: شارح مذکور به زبان و ادب فارسي آشنا بوده و در شرح موجز و عارفانه خود به شرح رشيد وطواط نظر داشته است، چنان که سخنش در موارد بسياري ترجمه کلام وطواط يا نزديک به آن گشته است، و به علاوه نسخه مورد مراجعه و مطالعه وي همانند نسخه م (مورخ 896) بوده است.[1] . اينک چند نمونه از آن هماننديها: در شرح کلمه بيست و هشتم - لا معقل احسن من الورع: وطواط: هر که خواهد تا از حوادث دنيا و نوايب عقبي امان يابد، او را در پناه ورع بايد گريخت، چه به برکات ورع هيچ آفت در دوجهان بدو نرسد. ص 14. عبدالوهاب: اذا اردت ان تخلص نفسک من الافات و العاهات و تفصحت ملجا تستعيذ به فصاحب الورع و التقي، فانه ليس في الدنيا حصن اشد منه ملجا و اقوي ملاذا. ص 25. در شرح کلمه سي و ششم - اعادة الاعتذار تذکير للذنب: وطواط: عذر يک بار خواه از گنهي به سر عذر باز رفتن تو عبدالوهاب: ان من اساء فلاباس بالاعتذار مرة، فان اعاده کان مذکرا لاسأته، فيکون کان سيئته ثانيا. ص 31. و در شرح کلمه پنجاه و پنجم: تتکل علي المني، فانها بضائع النوکي: وطواط: لاتعتمد علي الهوي، و لا تتکل علي المني، فليس کل ما يهواه الانسان يملکه، و لاکل ما يتمناه يدرکه، و اعلم ان الاعتماد علي الهوي و الاتکال علي المني من شيم الحمقي و خصال النوکي. عبدالوهاب: لا تعتمد علي امنيتک من الهوي، فانه ليس کل ما يهواه الانسان يملکه و لا کل ما يتمناه يدرکه، و ان الاعتماد علي الهوي و الاتکال علي المني من شيم الحمقي و خصال النوکي. ص 47 و اين هر دو به بيتي از متنبي نظر داشته اند که عبدالوهاب آن را در ذيل شرح خود آورده و آن بيت اين است: ما کل مايتمني المرء يدرکه شرح عبدالوهاب از شرح ابن ميثم بسيار کوتاهتر است و مقدمه و موخره اي ندارد، و شارح در هشت مورد ابيات و قطعاتي از گلستان سعدي را با کلام امام (ع) سنجيده است که ما در جاي خود به بعضي از آن ها اشاره کرده ايم.[3] . 3- مولي مصطفي بن محمد معروف به خواجگي زاده (م: 998): بنا به نقل کشف الظنون صد کلمه امام (ع) را به ترکي ترجمه و شرح کرده است.[4] .
1- کمال الدين ميثم بن علي ميثم بحراني، دانشمند و فيلسوف شيعي (م: 679)، صاحب تاليفات بسيار از جمله شروح سه گانه (کبير، متوسط و صغير) نهج البلاغه، از کساني است که صد کلمه امام (ع) را به زبان عربي شرح کرده است. نامبرده در شرح صد کلمه را به سه بخش: المباحث المتعلقة بالعقل و العلم... و المباحث المتعلقة بالاخلاق الرضية و الردية... و المباحث المتعلقة بالآداب و المواعظ... تقسيم کرده و صدر و ذيلي در مبادي و مقدمات و در لواحق و متممات بر آن افزوده است.
کز دو بار است نقص جاه تو را
تازه کردن بود گناه تو را
تجري الرياح بمالا تشتهي السفن[2] .