رفتار ابداعي
[صفحه 82] درباره ي رفتار ابداعي در تاريخ بايد مطرح شود: اول. آيا وسايل و طرقي وجود دارد که استعداد ابداع هاي گوناگون هنري، علمي، فلسفي، صنعتي و غير ذلک را به فعليت برساند و مطابق نيازهاي مردم از آنها بهره برداري شود؟ اين همان مسئله است که در تحقيقات مربوط به تعليم و تربيت، تقويت استعداد خلاقيت و به فعليت رسانيدن آن ناميده مي شود. دوم. آيا رفتارهاي ابداعي ازنظر سازندگي و تخريب و به طور کلي از نظر ارزش و ضد ارزش، مربوط به نهاد انساني است و خود انسان مبدع (ابداع کننده)، در برابر آن دست بسته است، يا اينکه نيروي ابداع حقيقتي است بي طرف از بدي ها و خوبي ها، که در نهاد انسان ها به وديعت نهاده شده و شکل و کيفيت پذيري نيروي ابداع، مربوط به محتويات مغزي و آمال و آرمان ها و تجارب و معلومات و هدف گيري هايي است که شخص ابداع کننده داراي آنهاست؟ حقيقت اين است که تا کنون، علوم انساني، چه در رشته هاي روان شناسي و چه در رشته هاي علم الاعضاء و زيست شناسي و غير ذلک، مطلب قابل توجهي درباره ي دو مسئله فوق ارائه نکرده است. اين خود يکي از موجبات سر افکندگي است، که جامعه ي انساني به دو مسئله ي فوق، که قطعا در رديف با اهميت ترين مسائل است، اينقدر بي اعتنا بوده باشد! جمله ي نهايي ما در اين مبحث که انواع رفتارها را مورد بحث و بررسي قرار داديم، اين است که: ادعاي تکاملي که در دو قرن اخير فضاي دنيا را پر کرده است، که انسان [صفحه 83] سر فصل تکامل و در مسير تکامل حرکت مي کند، با نظر به اقليت و محدوديت اسف انگيز دو نوع از رفتارهاي نه گانه (رفتار اختياري عالي و رفتار ابداعي)، ادعاي خلاف واقع است و هيچ مستندي جز بلند پروازي بشر و خودخواهي و محدوديت ديدگاه او ندارد.
اين نوع رفتار که مستند به بارقه ها و جهش هاي مغزي نوابغ است، مانند رفتارهاي اختياري عالي، از شدت اقليت، بايد از استثناها محسوب شود. به هر حال چنين رفتاري وجود دارد و يکي از با عظمت ترين و با ارزش ترين فعاليت هاي مغزي و رواني بشري محسوب مي شود. هر ابداع پرده اي از امتيازات استعداد بشر بر مي دارد و موجب گسترش موجوديت بشري در عالم هستي مي شود. مسلم است که هر انساني موفق به ابداع نمي شود، يعني به فعليت رسيدن استعداد ابداع معلول عوامل و شرايطي است که براي همه کس آماده نمي شود. دو مسئله
صفحه 82، 83.