رفتار اضطراري
حال که معناي رفتار اضطراري روشن شد، برگرديم به پشت سر و ببينيم تاريخ بشري در اين باره چه مي گويد؟ آنچه که از مطالعه ي تاريخ به دست ما خواهد آمد، روشن تر از آن است که نيازي به بحث و مناقشه و مجادله داشته باشد. واقعيت تاريخي چنين است که رفتارهاي صادره از انسان ها، اغلب از نوع اضطراري آن بوده است. زيرا ما در شناخت علل رفتارهاي صادره، اغلب با اين جمله رو به رو خواهيم شد که اگر آن کار را نمي کردم، از گروه حذف مي شدم، يا جامعه مرا طرد مي کرد، خانواده ام گرسنگي مي کشيدند، از قافله عقب مي ماندم... با اين جملات کمتر رو [صفحه 77] به رو خواهيم شد که: «من آن کار را کردم به دليل اينکه ارزش حقيقي کار مرا شناختند و آن ارزش را به من دادند». کمتر از آن، با اينگونه جملات مواجه خواهيم شد که: «من آن کار را با کمال آگاهي و تعقل و نظاره و سلطه ي شخصيت خود و با کمال توجه به علل گذشته و نتايج آينده ي آن انجام دادم». تعجب در اين است که بشر، با اين وضع اسفناکي که از قديم ترين دوران ها تا کنون در آن غوطه ور است، ادعاي تکاملش سراسر تاريخ را پر کرده است!
عبارت است از آن نوع رفتارهايي که با اراده هاي تحميلي ثانوي به وجود مي آيد. مانند اينکه يک دانشمند ناچار مي شود کتابي را بفروشد که به علت اهميتي که کتاب دارد، با اراده و انگيزه هاي معمولي براي آن دانشمند قابل فروش نيست. مثلا يک عمل جراحي براي همسر يا فرزند آن دانشمند ضرورت پيدا مي کند و او به دليل نداشتن بودجه، مضطر مي شود کتاب محبوب خود را که نمي خواست آن را با انگيزه هاي معمولي از دست بدهد، بفروشد. کارگري مضطر مي شود براي امرار معاش خود، در يک محيط، مثلا در برابر صد تومان ده ساعت کار کند. در صورتي که اگر اضطرار نداشت، کار را در برابر آن دستمزد انجام نمي داد. زيرا ارزش کارش بالاتر از آن مبلغ است.
صفحه 77.