سخنان خيرخواهانه ابو الهيثم در آستانه حرکت به بصره
ما مي دانيم که تو شايسته ترين مرد قريش و سزاوارترين آنان به مسند خلافتي، چرا که پيامبر خدا صلي الله عليه و آله را در حياتش ياري کردي و حقوق او را در مرگش ادا نمودي، به خدا سوگند که آتش فتنه و ظلم قريش، فقط دامان خودشان را خواهد گرفت (و اعمال خودشان را خواهد سوزاند و اعمالشان را تباه خواهد ساخت. و عواقب وخيم اين نافرماني سرانجام دامن گير خودشان خواهد بود)، و ما هم يا اميرالمؤمنين همه انصار و ياران توايم، پس به هر چه که مي خواهي فرمان بده.» سپس اشعاري در اين باره سرود. اميرالمؤمنين عليه السلام او را به دعاي خير پاداش داد، سپس ديگران برخاستند و هر کدام مانند ابوالهيثم از حرکت به سوي بصره و جنگ با ناکثين، امام عليه السلام را تأييد نمودند.[1] .
هنگامي که اميرالمؤمنين علي عليه السلام از حرکت طلحه و زبير و عايشه از مکه به سمت بصره، آگاه گرديد، منادي ندا داد و مردم را با فرياد «الصلاة جامعه» به مسجد فرا خواند. اصحاب و ياران امام عليه السلام در مسجد تجمع کردند و حضرت امير عليه السلام پس از حمد و ثناي الهي، خطبه اي براي اجتماع کنندگان ايراد نمود، و در عظمت پيامبر صلي الله عليه و آله و برتري خود در امر خلافت و نيز درباره پيمان طلحه و زبير و نقض آن و رفتن اين دو به بصره و ايجاد فتنه و آشوب سخن فرمود و مردم را براي حرکت به جانب بصره و جنگ با ناکثين فراخواند؛ در همين حال «ابوالهيثم بن تيهان» برخاست و عرض کرد: اي امير مؤمنان، حسادت قريش به شما به دو گونه است: بزرگان و صلحاي آنان به فضل و منقبت و به علو درجه معنوي شما رشک مي ورزند و غبطه مي خورند و مي کوشند تا فضايل شما را به دست آورند و امّا حسادت اراذل قريش که خطرناک هم هست به گونه اي است که کردار نيک شان را تباه مي کند و بار گناهشان را سنگين تر مي سازد، آنان در حسادت به منزلت بلند و جايگاه رفيع شما نزد خدا و رسولش و نزد امت تا جايي پيش رفته اند که حتي راضي نمي شوند که خود را با شما برابر ببينند و در انديشه آنند که در نيابت از پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و اداره امور مسلمين، از شما سبقت گرفته و بر شما تقدم جويند. اميدوارم خداوند متعال آنان را از رسيدن به مقصود بي پايانشان در اين ميدان واژگون گرداند.