اشعث عامل اصلي فتنه در صفين
اشعث گفت: اي مسلمانان، ملاحظه کرديد چه بر شما گذشت؟ مردم عرب هلاک شدند. به خدا قسم در طول عمرم چنين ايامي را نديده ام، اي مردم، بايد کساني که اين رويداد عظيم را نظاره کرده اند، ديگران را مطلع کنند، اگر ما به جنگ ادامه دهيم نسل عرب قطع مي شود، لکن به خدا قسم اين سخنانم از روي بيم از مرگ نيست بلکه براي زنان و فرزندان بي سرپرست بيمناکم... تا آخر. وقتي جاسوسان معاويه، سخنان اشعث را به او گزارش کردند، وي فرصت را مغتنم شمرد و گفت: به خداي کعبه اشعث راست مي گويد، اگر فردا دوباره جنگ ادامه پيدا کند، روميان بر زنان و فرزندان ما گستاخ مي شوند و ايرانيان بر زنان و کودکان عراقي دست مي اندازند. اشعث مردي خردمند است؛ بنابراين قرآنها را بالاي نيزه کنيد (بالاي نيزه کردن قرآنها قبلاً توسط عمروعاص طرح ريزي شده بود) شاميان هم از اين فرصت استفاده کردند در تاريکي شب فرياد برآوردند: اي مردم عراق، اگر ما و شما هم ديگر را بکشيم پس چه کسي فرزندان مان را مراقبت کند، شما را به خدا، از کشتن دست برداريد، هنوز هوا روشن نشده بود که شاميان قرآنها را بر سر نيزه ها کردند و قرآن بزرگ دمشق را ده نفر از مردان بر سر چند نيزه بستند و حمل کردند و فرياد مي زدند: اي مردم عراق، قرآنِ خدا را ميان خود داور کنيم.[1] . آري، اشعث با سخنان خود راه را براي معاويه باز کرد و چراغ سبزي به او نشان داد و همين سبب شد که او از نابودي حتمي نجات يابد.
بعد از اين که معاويه در صفين متوجه شد که ديگر تاب مقاومت در برابر شمشيرهاي دلاوران لشکر علي عليه السلام را ندارد به فکر چاره افتاد تا به ترتيبي از اين مهلکه نجات پيدا کند؛ زيرا در يوم و ليلة الهرير هفتاد هزار نفر از دو طرف لشکر کشته شدند و نابودي شاميان قطعي به نظر مي رسيد. در اين موقعيت اشعث سخناني گفت که معاويه از آن براي تفرقه و جدايي بين لشکريان علي عليه السلام کمال استفاده را نمود.