سياست هاي مالي
منظور از ماليات ها وجوهي است که دولت اسلامي از مردم دريافت مي کند تا با آن مخارج عمومي را تأمين کرده، اهداف اقتصادي خود را جامه عمل بپوشاند.از ميان منابع مالي دولت علوي، ماليات ها شامل زکات و صدقات، خمس، خراج و جزيه مي شد. خمس در صدر اسلام عمدتا در خمس غنايم جنگي منحصر بود.در زمان خلافت عمر، به علّت فتوحات عظيم مسلمانان درجنگ با ايران و روم و دستيابي آنان به غنايم بسيارِ جنگي، منابع خمس به صورت بي سابقه اي افزايش يافت.دامنه فتوحات اسلامي همچنان در زمان عثمان گسترش يافت و غنايم فراواني نصيب مسلمانان گشت.يعقوبي، غنايم جنگ آفريقا را بالغ بر 2520000 دينار ذکر کرده است.[1] به روايت ابن اثير در زمان عثمان مسلمانان تمام آفريقا را در دو جنگ فتح کردند که عثمان خمس حمله اوّل را به عبداللّه بن سعد بن ابي الشرح و خمس جنگ دوم را به مروان بن حکم داد.[2] . در دوران کوتاه خلافت اميرالمؤمنين(ع) سه جنگ عمده جمل، صفين و نهروان روي داد که هر سه آنها داخلي بود و غنيمتي گرفته نشد؛ يا قابل توجه نبود.[3] به همين جهت در عصر خلافت آن حضرت از غنايم سرشار دوران عمر و عثمان خبري نبود و در موارد نادري هم که وجوهي از خمس به دست مي آمد، با رضايت اقرباي پيامبر(ص) درمصالح اهم و براي رفع فتنه هايي که کيان اسلام را تهديد مي کرد، صرف مي شد.بيهقي مي نويسد: «امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و ابن عباس و عبداللّه بن جعفر ـ رضي اللّه عنهما ـ سهم خويش را از خمس از حضرت مطالبه نمودند؛ امام فرمودند: «اين حق شما است ولي من درگير جنگ با معاويه هستم، اگر مايل هستيد از اين حق خود درگذريد.»[4] . بنابراين زکات، خراج و جزيه، عمده ترين ماليات ها يا منابع مالي حکومت علوي را تشکيل مي دادند و امام نيز در اين باره، سخنان ارزنده اي دارند که سياست هاي مالياتي دولت علوي را روشن مي سازد.
سياست هاي مالي، شامل مجموعه تدابيري است که در رابطه با هزينه هاي دولت و درآمدهاي عمومي ـ به ويژه ماليات ها ـ براي نيل به اهداف اقتصادي مختلف اتخاذ مي گردد.دولت علوي براي تحقق عدالت اجتماعي، کمک به عمران شهرها، رشد و رفاه عمومي، از ابزار ماليات ها و مخارج استفاده مي کرد.مخارج دولت علوي، هنگام بحث درباره وظايف حکومت علوي بيان و اندازه آن اشاره گرديد.سياست هاي مالياتي در بيانات امام علي(ع) از جايگاه خاصي برخوردار است که با تفصيل بيش تر بدان مي پردازيم.