تکاليف و وظايف مردم در مقابل حاکم
از وظايف مردم در مقابل حاکم اسلامي از نگاه حضرت علي (ع)، تبعيت پذيري در [صفحه 14] امور و از جمله در جهاد است. چنان که آن حضرت در نامه اي به اهل مصر، به هنگام حکم سرپرستي مالک اشتر نوشت: فاسمعوا له و اطيعوا امره فيما طابق الحق... فان امرکم ان تنفروا فانفروا، و ان امرکم ان تقيموا فاقيموا.... (نهج البلاغه، نامه ي 38) (سخنان او (مالک اشتر) را بشنويد و فرمانش را در آنجا که مطابق حق است، اطاعت کنيد... اگر او فرمان بسيج داد، حرکت کنيد و اگر دستور توقف داد، توقف نماييد.) در جاي ديگر حضرت تاکيد دارند که مردم پس از يک بار بيعت، حق بيعت شکني و سرپيچي از حکومت را ندارند: لانها بيعه واحده لايثني فيها النظر، ولايستانف فيها الخيار. الخارج منها طاعن و المروي فيها ماهن!... (نهج البلاغه، نامه ي 7) بيعت يک بار بيش تر نيست، تجديد نظر در آن راه ندارد و در آن اختيار فسخ نخواهد بود. آن کس که از اين بيعت سر بتابد، طعنه زن و عيب جو خوانده مي شود و آنکه درباره ي قبول و رد انديشه کند، منافق است.)
گفته شد که عدل از نگاه حضرت امير هر چيزي را بر سر جايش نهادن است. در عدل سياسي از يک سو بايد جايگاه و موضع حکام و دولتمردان بيان شود و از سوي ديگر موضع و جايگاه مردم نسبت به حکومت. در اين قسمت به صورت استقرايي، ديدگاه حضرت امير درباره ي وظايف و مسئوليت ها و تکاليف مردم نسبت به حکومت و حاکم اسلامي مطرح مي گردد.
صفحه 14.