امام علي و حقوق کارگران
امام علي عليه السلام در موارد متعدّدي به اين دو مهمّ توجّه کرده و مسائل را گوشزد فرموده اند، که ما فقط به يک نمونه از سفارش هاي ايشان اشاره مي کنيم. شيخ طوسي با اسناد خود نقل مي کند: مَرَّ شَيْخٌ مَکْفُوفٌ يُسْئَلُ، فَقَالَ أميرالمؤمنينْ عليه السلام: مَا هذا؟ قالُوا: يَا أميرالْمُؤْمِنينْ، نَصْرَانِيٌّ. فقالَ اميرالمؤمنين صلي الله عليه وآله وسلم: اِسْتَعْمَلْتُمُوهُ فَاِذَا کَبُرَ وَ عَجَزَ مَنْعْتُمُوهُ؟ اَنْفِقُوا عَلَيْهِ مِنْ بَيْتِ الْمَالِ «پيرمردي نابينا مي گذشت و از مردم سئوال (گدائي) مي کرد، اميرالمؤمنين فرمود: اين چيست؟ (گدائي يعني چه؟) گفتند: يا اميرالمؤمنين! مردي است مسيحي. فرمود: اين مرد را در جواني به کار وادار کرده ايد، (يعني جواني اش را در کار سپري کرده است)، اکنون که پير شده و ناتوان گشته است، از معاش محرومش ساخته ايد! هزينه زندگي او را از بيت المال بپردازيد.»[1] . اين فرمايش امام علي عليه السلام در واقع حکم اسلامي درباره کارگران است که اگر ناتوان شدند، نبايد از معيشت ساقط شوند بلکه بايد از بيت المال تأمين گردند. اين نمونه اي از توجّه عميق امام عليه السلام به حقوق کارگران است که در 1400 سال پيش بيان شده است. انديشمندان و متفکران برجسته جهان به سخنان امام علي عليه السلام در همه زمينه ها با تعجّب و شگفتي نگريسته اند و او را انساني توصيف کرده اند که هزاران سال جلوتر از زمان خويش زندگي مي کرده است. دنياي متمدّن امروز شايد حدود يک قرن است که به مسئله «حقوق کارگر» به اجبار تن داده است، امّا امام علي عليه السلام قرن ها پيش از حقوق کار و کارگر سخن گفته است. اصبغ بن نباته مي گويد: شنيدم علي عليه السلام بالاي منبر مي فرمود: يَا مَعْشَرَ التُّجَّارْ! اَلْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرْ، اَلْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرْ. وَاللَّهِ لِلرِّبَا في هذِهِ الْأُمَّةِ أَخْفي مِنْ ذَبيبِ الَّنمْلِ عَلَي الصَّفَاءِ، شوُبوُا اَيْمَانَکُمْ بِالصَّدَقَةِ، التَّاجِرُ فَاجِرٌ وَ الفَاجِرُ في النَّارِ، اِلاَّ مَنْ أخَذَ الْحَقَّ وَ اَعْطَي الْحَقَّ «اي جماعت بازرگانان! نخست فقه آنگاه تجارت، نخست فقه آنگاه تجارت، به خدا سوگند! ربا در اين امّت، مخفي تر از راه رفتن مورچه بر روي تخته سنگ هاي بزرگ است. سوگندهايتان را با دادن صدقه در آميزيد. تاجر، فاجر س و فاجر در آتش دوزخ، مگر آن کس که حق را بگيرد و حق را بدهد.»[2] .
يکي از مسائل مهم در اقتصاد ديروز و امروز جهان، مسئله کار و کارگري است،