توجّه به تجارت اهل ذمّه
بازرگانان امين و سختکوش، براي تأمين نيازهاي گوناگون کشور خود راههاي دور و دراز و پُرخطر را در مي نورديدند و سينه درياها را مي شکافند تا کالاهايي را از جايي به جاي ديگر منتقل کنند. در صدر اسلام نيز چنين تجارتي با خارجيان وجود داشت و حتي مسلمانان با کساني که در کيش مسلماني هم نبودند، روابط تجاري داشتند. در سيره علي عليه السلام هم مي بينيم که آن حضرت (به پيروي از روش و سيره پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم) به رونق اقتصادي غير مسلمانان هم که در حوزه اسلام زندگي مي کردند، اهميت مي داد و تجارت و رابطه اقتصادي با آنان را منع نمي فرمود بلکه به کارگزاران خود هم دستور مي داد که به امور اقتصادي و زراعتي و تجارتي آنان رسيدگي کنند، چنان که آن حضرت براي يکي از کارگزاران خود به نام «قرظة بن کعب انصاري» نوشت: «مرداني از اهل ذمّه، از حوزه فرمانداري تو گفته اند، در زمين هايشان نهري داشته اند که خشک و پرشده اشت و آنان را در آنجا ابادي است، پس تو در کار آنها بنگر و سپس آن نهر را اصلاح کن و آباد نما که به جان خودم اگر آباد شوند، محبوبتر از آن است که کوچ کنند و ناتوان گردند يا از انجام کارهايي که به صلاح مملکت است بازمانند.»[1] .
داد و ستد کالاها از روزگار پيشين تا کنون، محدود به داخل يک سرزمين و شهرها و مناطق يک کشور نبوده است بلکه مرزها را هم در مي نورديد و دامنه خود را در ديگر اقاليم نيز مي گستراند.