درد گدازي ها، اتمام حجّت براي همگان
امام، در اين سخنراني که به «خطبه ي قاصعه»[1] معروف شده و پس از جنگ نهروان، ايراد شده است، نکات بنيادي بسيار مهمي را در چرايي و چگونگي شکست انقلاب هاي ديني قبل از اسلام، بيان کرده و آينده ي تاريخ اسلام را به گونه اي دقيق، پيش بيني کرده است. [صفحه 112]
ماه هاي پاياني حکومت امير مؤمنان، بسي رنج آور بود، و گذران روزها بر امام، بسيار دشوار و طاقت سوز. تفرقه ها، کشمکش ها و سرپيچيدن ها از يک سو و يورش ها، غارتگري ها و خيره سري هاي دشمن، از سوي ديگر، روزگار را براي امام، سخت رنج آور ساخته بود. در چنين هنگامه اي، امام علي عليه السلام آنچه را در صحرا براي کميل گفته بود و در جلسه اي خصوصي و خانوادگي، براي خويشان خود بازگو کرده بود، دردگذارانه و از سرِ رنج، در يک سخنراني طولاني و تکان دهنده، براي همگان بيان کرد و بدين سان، حجّت را بر خاص و عام، تمام کرد.
صفحه 112.