ارتباط مستقيم با مردم
نيز بخشي از کارهاست که خود بايد آن را انجام دهي: يکي پاسخگويي به کارگزاران، آن جا که کاتبان درمانده شوند؛ ديگري برآوردن نيازهاي مردم در همان روز که بر تو عرضه شود و يارانت در انجام دادن آن کُندي کنند... پنهان بودنت از شهروندان، طولاني نگردد؛ چرا که پنهان بودن زمامداران از شهروندان، شاخه اي از کم اطّلاعي و تَنگخويي است، و پنهان شدن از [صفحه 476] شهروندان، زمامداران را از دانستن آنچه از آنان پوشيده است، باز دارد. پس کار بزرگْ نزد آنان، خُرد به شمار آيد و کار خُرد، بزرگ نمايد؛ زيبا زشت شود و زشت، زيبا گردد. 322. امام علي عليه السلام- از نامه اش به قثم بن عباس، کارگزار او در مکّه-:و به سوي مردم، پيام رساني جز زبانت و درباني جز چهره ات نباشد، و هيچ نيازمندي را از ملاقات خودْ محروم مساز؛ چه، اگر در آغاز از درگاهت رانده شود، تو ستوده نشوي، گرچه در پايان، حاجت او برآورده شود. 323. امام علي عليه السلام- از نامه اش به مأموران خراج- براي خود، دربان مگيريد و هيچ کس را از خواسته اش باز مداريد تا آن را به شما برساند. 324. امام علي عليه السلام- از نامه اش به فرماندهان ارتش-: از بنده ي خدا علي بن ابي طالب، امير مؤمنان، به مرزبانان. پس از حمد و ستايش خداوند؛ به درستي که لازم است که زمامدار با مردمْ دگرگون نشود اگر به زيادتي مالي رسيد يا نعمتي به وي اختصاص يافت؛ و لازم است نعمت هايي که خداوند نصيبش کرده، بر نزديکي او به مردم و مهرباني اش با برادران بيفزايد. 325. امام علي عليه السلام- در نامه اش به قيس بن سعد-: پرده ات را نرم ساز و در را بگُشا و به حق، توجّه کن. 326. امام علي عليه السلام: سه خصلت است که در هريک از پيشوايان باشد، شايسته است که پيشوايي کند: در امانت، نيرومند باشد، آن هنگام که به عدلْ حکم مي کند؛ از شهروندانش پنهان نگردد؛ و کتاب خداوند متعال را بر نزديک و دور، جاري سازد. [صفحه 477]
321. امام علي عليه السلام- در عهدنامه اش به مالک اشتر-: براي نيازمندان، ساعتي را بگذار که خود شخصاً بدان بپردازي و درنشستي عمومي با آنان بنشيني، و براي خدايي که تو را آفريد، فروتني کني؛ و نگهبان و دربان را کنار گذار، تا آن که سخن مي گويد، بي واهمه و بدون دلهره سخن گويد. به درستي که شنيدم رسول خدا بارها مي فرمود: «هيچ امّتي پاک نشود که در آن، حق ناتوان از توانا، بدون دلهره ستانده نشود»...
صفحه 476، 477.