سياست اصلاح فرهنگي
[صفحه 33] فرهنگي و فکري و مبارزه با دگرساني هايِ ارزشي و تحريف هايي که در ابعاد مختلف در حکومت اسلامي روي داده بود، زمينه ي مساعدي نداشت. علي عليه السلام بايد درنگ مي کرد، زمينه را آماده مي ساخت و مبارزه را آغاز مي کرد. به ديگر سخن، آن حرکت، نيازمند ثبات بيشتر و استقرار فزون تر در حکومت بود. چنين بود که علي عليه السلام فرمود: لو قد استوت قدماي من هذه المداحض لغيرت أشياء.[2] . اگر گام هايم از اين فتنه ها استوار آيد، اموري را دگرگون خواهم کرد. امام، به آساني و بدون درنگ، نمي توانست به آنچه در طول 25 سال ريشه دوانده بود و ذهن ها و زبان ها، جان ها و منش ها بدان خو گرفته بود و براي مردم، فرهنگي ديگر ساخته بود، مبارزه کرد. اين پيکار، بي گمان، نارضايتي هاي گسترده اي را درپي مي داشت و گرهي بر گره ها مي افزود و فرصت را براي اصلاحات ديگر نيز از دستْ مي گرفت. بايد شکيبايي پيشه مي شد، تا روزگاري که زمان برچيدن ميوه فرا مي رسيد. باري، علي عليه السلام اصلاحات را بر اساس برنامه اي دقيق و چشم اندازي روشن و اهدافي مشخّص، در جهت برگرداندن جامعه به سيره و سنّت نبوي آغاز کرد و گام اوّل را در جهت ايجاد و گسترش عدالت اجتماعي و جاري ساختن اصلاحات اداري و اقتصادي برداشت و تا آخرين لحظه هاي زندگي ادامه داد، تا جامعه اي به تمام معنا «اسلامي» و مبتني بر ارزش هاي قرآني و آموزه هاي الهي پي افکند. افسوس که کج انديشي ها، زشت خويي ها، نامردمي ها و ستمگري ها، آن مرد عدالت و ايمان را از رسيدن به تمامي آن اهدافْ باز داشت. آنچه اکنون بدان مي پردازيم، گزارشي است از اصولي ترين اصلاحات علوي در [صفحه 34] زمينه هاي اداري، فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي، قضايي، امنيتي، نظامي و بين المللي، بر اساس نصوص حديثي و تاريخي، و نيز تبيين مباني اصلاحات. بي گمان، شرح کامل مباني سياسي امام و توضيح و تفسير چگونگي اصلاحات، مجالي فراخ تر مي طلبد. [صفحه 35]
در بخش هايي از موسوعة الإمام عليّ بن أبي طالب عليه السلام، چرايي و چگونگي قيام مردم عليه حکومت عثمان، گزارش شده است که از جمله مهم ترين آنها خيزش در هدفگيري و حرکت عليه فساد اداري و مفاسد اقتصادي بود.[1] مردم، از گشاده دستي ها و خودي نوازي هاي بي مبنا، به ستوه آمده بودند و حاکميت هاي ناشايسته و زمامداران نالايق و بي کفايتي را که فقط وابستگي به خليفه، باعث نصب آنها شده بود، برنمي تابيدند. از اين روي، دگرگوني هاي اداري و مبارزه با فساد اقتصادي، زمينه اي کاملاً مساعد داشت. بدين سان، علي عليه السلام اصلاحات اداري و اقتصادي را با همه ي مشکلاتي که درپي داشت، از آغازين روزهاي حکومتْ شروع کرد. امّا به انجام رساندن اصلاحات
صفحه 33، 34، 35.