تاريخ بيعت با امام

مورّخان و سيره نويسان، در تعيين تاريخ دقيق بيعت مردم با امام علي عليه السلام، اختلاف نظر دارند. برخي گفته اند همان روزي که عثمان کشته شد، مردم با امام بيعت کردند.[1] برخي ديگر بر اين باورند که بيعت با امام، چند روز پس از قتل عثمان، اتّفاق افتاد. اين فاصله نيز از يک تا پنج روز[2] مورد اختلاف مورّخان

[صفحه 143]

است.

در بعضي از منابع تاريخي آمده است: با علي عليه السلام در روز جمعه بيست و پنج ذي حجه، بيعت شد و مردم، گمان مي کردند که روز کشته شدن عثمان بوده است.[3] .

و بالاخره بر اساس آنچه ابن ابي الحديد از استاد خود، ابو جعفر اسکافي نقل کرده[4] و همچنين طبق آنچه در تاريخ دمشق و تذکرة الخواصّ[5] آمده است، بيعت مردم با امام، در روز جمعه هيجدهم ذي الحجة الحرام سال 35 هجري بوده است.

به اعتقاد ما نظر اخير، به واقعْ نزديک تر است؛ زيرا علاوه بر تصريح مصادري که بدان اشارت رفت، با نظر کساني که تاريخ بيعت با امام را با تاريخ قتل عثمان يکي مي دانند نيز مي تواند تطبيق کند؛ زيرا قتل عثمان، بنا بر صحيح ترين اقوال، هيجدهم ذي حجه اتّفاق افتاده است.[6] .

از سوي ديگر، با عنايت به شرايط سياسي جامعه ي اسلامي در آن هنگام و موقعيت منحصر به فرد امام علي عليه السلام، فاصله ي ميان قتل عثمان و تعيين رهبر جديد، بسيار دور از واقع است.

[صفحه 144]

صفحه 143، 144.

---

1. الاستيعاب، ج 3، ص 217 (ح 1875)؛ مروج الذهب، ج 2، ص 358؛ تاريخ الطبري، ج 4، ص 436؛ الکامل في التاريخ، ج 2، ص 305. در اين دو کتاب آمده: «مردم، بيعت امام را روز کشته شدن عثمان مي پنداشتند»؛ المستدرک علي الصحيحين، ج 3، ص 123 (ح 4594). در اين کتاب آمده: «گفته شده پس از کشته شدن عثمان، بيعت انجام شد».
2. در تعدادي از منابع آمده که بيعت، يک روز پس از کشته شدن عثمان، انجام شد، مانند: أنساب الأشراف، ج 3، ص 7. در پاره اي منابع آمده که بيعت، پس از سه روز انجام شد، مانند: المستدرک علي الصحيحين، ج 3، ص 123 (ح 4594)؛ الأخبار الطوال، ص 140. در برخي منابع آمده که بيعت، پس از چهار يا پنج روز، انجام شد، مانند: المستدرک علي الصحيحين، ج 3، ص 123 (ح 4594).
3. تاريخ الطبري، ج 4، ص 436؛ الکامل في التاريخ، ج 2، ص 305؛ المستدرک علي الصحيحين، ج 3، ص 123 (ح 4594).
4. شرح نهج البلاغة، ج 7، ص 36.
5. تاريخ دمشق، ج 42 وص 437؛ تذکرة الخواصّ، ص 56.
6. فضائل الصحابة، ابن حنبل، ج 1، ص 480 (ح 778)؛ أنساب الأشراف، ج 3، ص 7؛ الطبقات الکبري، ج 3، ص 77؛ تاريخ الطبري، ج 4، ص 415؛ تاريخ خليفة بن خيّاط، ص 132؛ الکامل في التاريخ، ج 2، ص 294؛ الاستيعاب، ج 3، ص 159 (ح 1797).