ترکيب جامعه اسلامي در سال حجّةالوداع[1]
ترکيب جامعه ي مسلمين در سال آخر عمر پيامبر صلي اللَّه عليه و آله از يک سو شامل مسلمانانِ مخلصي چون سلمان و ابوذر و مقداد، و از يک سو در برگيرنده ي تازه مسلماناني بود که تا ديروز عليه اسلام شمشير مي زدند، و از سوي ديگر شامل افراد شهوت پرست و دنياطلبي که هدفي جز مقاصد دنيوي نداشتند، بوده است. تعصبات جاهليِ حاکم بر افکار عده اي از مردم، و عُقده هاي باقيمانده از خونهاي بدر و اُحد و حُنين و خيبر، و مطامع دنيوي که آن ايمان راسخ را از قلوب عده اي ربوده بود، و حسدهاي نهفته اي که هر روز آشکارتر مي گشت، اينها همگي جو حاکم بر جامعه ي مسلمين در سال حجة الوداع را روشن مي کند.
.