رواج فرهنگ نظارت مردمي











رواج فرهنگ نظارت مردمي



همه مي دانند که يک سيستم حياتي براي تداوم و بقاء نيازمند به ابزار و وسائل زندگي و شناسائي دشمن، و قدرت پاسخ دادن به انواع ويروس ها و ميکروب هاست.

که از يک طرف مواد غذائي لازم را جذب و از طرفي ديگر با آفات و موانع حيات مقابله کند، جامعه انسان ها نيز براي تداوم سلامت نيازمند به سيستم هاي صحيح جاذبه و دافعه مي باشد.

اگر نظارت مردمي در جامع انساني تحقّق يابد.

که همه به خوبي ها سفارش کنند، و ارزش ها را پاسدار باشند.

و همه از بدي ها و زشتي ها نهي کنند، از فساد و تباهي جلوگيري کنند،

هرجا خوبي ها و ارزش ها را ديدند بستايند و ياري دهند.

و هرجا که بدي ها و زشتي ها را مشاهده کردند براي نابودي آن بسيج شوند و جامعه را از وجود زشتي ها پاک سازند،

فرد و جامعه به کمال واقعي خود خواهند رسيد که حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در خطبه 8/166 فرمود:

أَيُّهَا النَّاسُ، لَوْ لَمْ تَتَخَاذَلُوا عَنْ نَصْرِ الْحَقِّ، وَلَمْ تَهِنُوا عَنْ تَوْهِينِ الْبَاطِلِ، لَمْ يَطْمَعْ فِيکُمْ مَنْ لَيْسَ مِثْلَکُمْ، وَلَمْ يَقْوَ مَنْ قَوِيَ عَلَيْکُم. لکِنَّکُمْ تِهْتُمْ مَتَاهَ بَنِي إِسْرَائِيلَ.

وَلَعَمْرِي، لَيُضَعَّفَنَّ لَکُمُ التِّيهُ مِنْ بَعْدِي أَضْعَافاً بِمَا خَلَّفْتُمُ الْحَقَّ وَرَاءَ ظُهُورِکُمْ، وَقَطَعْتُمُ الْأَدْني، وَوَصَلْتُمُ الْأَبْعَدَ. وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ إِنِ اتَّبَعْتُمُ الدَّاعِيَ لَکُمْ، سَلَکَ بِکُمْ مِنْهَاجَ الرَّسُولِ، وَکُفِيتُمْ مَؤُونَةَ الْإِعْتِسَافِ، وَنَبَذْتُمُ الثِّقْلَ الْفَادِحَ عَنِ الْأَعْنَاقِ.

علل پيروزي و شکست ملّت ها

«اي مردم!اگر دست از ياري حق بر نمي داشتيد، و در خوار ساختن باطل سُستي نمي کرديد، هيچگاه آنان که به پايه شما نيستند در نابودي شما طمع نمي کردند، و هيچ قدرتمندي بر شما پيروز نمي گشت،

امّا چونان امّت بني اسراييل در حيرت و سرگرداني فرو رفتيد.

بجانم سوگند! سرگرداني شما پس از من بيشتر خواهد شد.

چرا که به حق پشت کرديد، و با نزديکان پيامبر صلي الله عليه وآله بريده به بيگانه ها نزديک شديد،

آگاه باشيد! اگر از امام خود پيروي مي کرديد، شما را به راهي هدايت مي کرد که رسول خدا صلي الله عليه وآله رفته بود، و از اندوه بيراهه رفتن در امان بوديد، و بار سنگين مشکلات را از دوش خود بر مي داشتيد.»[1] .

حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام با شيوه هاي گوناگون، در تمام سخنراني ها و رهنمودها و نامه هايي که براي استانداران و فرمانداران خود مي نوشت تلاش مي کرد تا مردم و مسئولان نظام اسلامي را به نظارت و دخالت صحيح و امر به معروف و نهي از منکر سوق دهد،

تا فرهنگ «نظارت مردمي» رواج يابد و با رواج و تحقّق «امر به معروف» و «نهي از منکر» جامعه اسلامي همواره به سوي سلامت و بالندگي به پيش رود.

در اين قسمت از بحث، به برخي از شيوه هاي رونق نظارت مردمي از سيره عملي حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام اشاره مي شود:









  1. خطبه 8/166 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، که برخي از اسناد آن به شرح زير است:

    1- کتاب سليم بن قيس ص 89: از اصحاب امام سجاد عليه السلام (متوفاي 90 ه)

    2- روضه کافي ج 8 ص 62 و 64 الي 66: کليني (متوفاي 328 ه)

    3- کتاب ارشاد ص373/154: شيخ مفيد (متوفاي 413 ه)

    4- کتاب النهاية ج 1 ص 46: ابن أثير شافعي (متوفاي 606 ه)

    5- منهاج البراعة ج 2 ص 142: ابن راوندي (متوفاي 573 ه)

    6- غررالحکم ج 5 ص 117: آمدي (متوفاي 588 ه)

    7- بحارالانوار ج 8 ص 692 کمپاني: مجلسي (متوفاي 1110 ه)

    8- غررالحکم ج 5 ص 328: آمدي (متوفاي 588 ه)

    9- کتاب النهاية ج 2 ص 210: ابن أثير شافعي (متوفاي 606 ه).