سيستم رابطه و جهت يابي
يک اتومبيل بدون شناختن مسير به مقصد نمي رسد، يک هواپيما بدون «جهت يابي» نمي تواند به راه خود ادامه دهد. انسان نيز بدون جهت يابي صحيح گمراه مي شود، منحرف مي گردد. نماز از آن جهت اهميّت پيدا مي کند و مورد توجّه دقيق رهروان راه تکامل قرار مي گيرد که: سيستم رابطه را تأمين نموده و رونده راه تکاملي را از هر گونه تزلزل و انحراف و اضطرابي باز مي دارد، که: ره آورد جهت يابي (ايّاک نعبد) و شناخت مسير اصلي حرکت (اهدنا الصّراط المستقيم) انسان را به اهداف عالي انساني، اسلامي، خواهد رساند، تا سعادتمند گردد، و شاهد پيروزي را در آغوش گيرد، و حرکت تکاملي را تداوم بخشد. امام علي عليه السلام نسبت به نقش تعيين کننده نماز مي فرمايد: وَاللَّهَ اللَّهَ فِي الصَّلَاةِ، فَإِنَّهَا عَمُودُ دِينِکُمْ. (خدا را! خدا را! درباره نماز، چرا که ستون دين شماست.)[1] . امام علي عليه السلام با توجّه به نقش اساسي نماز در تداوم حرکت هاي تکاملي و تأمين «سيستم رابطه» با خداي جهانيان مي فرمايد: تَعَاهَدُوا أَمْرَ الصَّلَاةِ، وَحَافِظُوا عَلَيْهَا، وَاسْتَکْثِرُوا مِنْهَا، وَتَقَرَّبُوا بِهَا. فَإِنَّهَا «کَانَتْ عَلَي الْمُؤْمِنِينَ کِتَاباً مَوْقُوتاً».[2] . مردم! نماز را بر عهده گيريد، و آن را حفظ کنيد، زياد نماز بخوانيد، و با نماز خود را به خدا نزديک کنيد. «نماز فريضه واجبي است که در وقت هاي خاص بر مؤمنان واجب گرديده است.»[3] . و آنگاه با توجّه به «حرکت تکاملي» و ويژگي «عمومي بودن» حرکت انسان ها به سوي کمال و تکامل، و نقش نماز در تداوم حرکت هاي فردي و اجتماعي مسلمين، نماز را نشانه «ملّيّت اسلامي» معرّفي مي کند، که در ديگر مکتب ها و حرکت هاي اجتماعي انسان ها، اين ويژگي ارزشمند با اين شرائط و آثار ارزنده، کمتر به چشم مي خورد، که نماز مي تواند حرکت هاي عمومي را سامان بخشيده به سر منزل کمال برساند، هم عامل وحدت جامعه اسلامي باشد، و هم حرکت هاي دسته جمعي را هدايت کند، که حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: وَإِقَامُ الصَّلَاةِ فَإِنَّهَا الْمِلَّةُ (بر پاداشتن نماز آيين ملّت اسلام است.)
مي دانيم که پيمودن يک راه طولاني و حرکت مداوم تکاملي، به «سيستم رابطه» و «جهت يابي» دقيقي نيازمند است که بدون آن، انحراف و گمراهي دامنگير انسان خواهد شد،
1- مقاتل الطالبين ص52 ذح3: ابو الفرج اصفهاني (متوفاي 356 هجري) 2- معمرون و وصايا ص149 و150: ابوحاتم سجستاني (متوفاي 248 هجري) 3- تاريخ ج4 ص110 و 113: طبري (متوفاي 310هجري) 4- کتاب أمالي ص 112: زجاجي (متوفاي 329 هجري) 5- فروع کافي ج 7 ص 52 - 51: مرحوم کليني (متوفاي 328 هجري).