شرايط پيمودن راه تكامل











شرايط پيمودن راه تکامل



نيازمندي ها و شرائط پيمودن راه تکامل را مي شود در موارد زير به ارزيابي گذاشت، مانند:

از ديدگاه نهج البلاغه همه در راهند،

همه در حال پيمودن راه تکامل مي باشند،

و همه انسان ها بايد براي پيمودن راه تکامل تلاش کنند،

تا دچار سير ارتجاعي و سقوط در مسيرهاي انحرافي نگردند.

که امام علي عليه السلام فرمود:

وَأَنْتُمْ بَنُو سَبِيلٍ، عَلَي سَفَرٍ مِنْ دَارٍ لَيْسَتْ بِدَارِکُمْ، وَقَدْ أُوذِنْتُمْ مِنْهَا بِالْإِرْتِحَالِ، وَأُمِرْتُمْ فِيهَا بِالزَّادِ.

وَاعْلَمُوا أَنَّهُ لَيْسَ لِهذَا الْجِلْدِ الرَّقِيقِ صَبْرٌ عَلَي النَّارِ، فَارْحَمُوا نُفُوسَکُمْ، فَإِنَّکُمْ قَدْ جَرَّبْتُمُوهَا فِي مَصَائِبِ الدُّنْيَا.

(مردم! شما چونان مسافران در راهيد، که در اين دنيا فرمان کوچ داده شديد، که دنيا خانه اصلي شما نيست و به جمع آوري زاد و توشه فرمان داده شديد.

آگاه باشيد! اين پوست نازک تن، طاقت آتش دوزخ را ندارد پس به خود رحم کنيد، شما مصيبت هاي دنيا را آزموديد.)[1] .

و همه مي دانيم که:

پيمودن راه تکامل بدون جهت يابي و هدفداري مداوم امکان پذير نيست،

اگر روندگاه راه تکامل، راه مستقيم هدايت را نشناسند، به سرمنزل مقصود نخواهند رسيد،

که حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود:

ألَْيمِينُ وَالشِّمَالُ مَضَلَّةٌ، وَالطَّرِيقُ الْوُسْطَي هِيَ الْجَادَّةُ، عَلَيْهَا بَاقِي الْکِتَابِ وَآثَارُ النُّبُوَّةِ، وَمِنْهَا مَنْفَذُ السٌّنَّةِ، وَإلَيْهَا مَصِيرُ الْعَاقِبَةِ.

هَلَکَ مَنِ ادَّعَي، وَخَابَ مَنِ افْتَرَي. مَنْ أَبْدَي صَفْحَتَهُ لِلْحَقِّ هَلَکَ. وَکَفَي بِالْمَرْءِ جَهْلاً أَلَّا يَعْرِفَ قَدْرَهُ.

لَا يَهْلِکُ عَلَي التَّقْوَي سِنْخُ أَصْلٍ، وَلَا يَظْمَأُ عَلَيْهَا زَرْعُ قَوْمٍ. فَاسْتَتِرُوا فِي بُيُوتِکُمْ، وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَيْنِکُمْ، وَالتَّوْبَةُ مِنْ وَرَائِکُمْ، وَلَا يَحْمَدْ حَامِدٌ إِلَّا رَبَّهُ، وَلَا يَلُمْ لَائِمٌ إِلَّا نَفْسَهُ.

«چپ و راست گمراهي، و راه ميانه، جادّه مستقيم الهي است که قرآن و آثار نبّوت، آن را سفارش مي کند، و گذرگاه سنّت پيامبر صلي الله عليه وآله است، و سرانجام بازگشت همه بدان سُو است.

ادّعا کننده باطل نابود شد، و دروغگو زيان کرد، هر کس با حق در افتاد هلاک گرديد، نادانيِ انسان همين بس که قَدر خويش نشناسد.

آن چه بر أساس تقوي پايه گذاري شود، نابود نگردد، کشتزاري که با تقوي آبياري شود، تشنگي ندارد.

مردم! به خانه هاي خود روي آوريد، مسائل ميان خود را اصلاح کنيد، توبه و بازگشت پس از زشتي ها ميسّر است، جز پروردگار خود، ديگري را ستايش نکنيد، و جز خويشتنِ خويش ديگري را سرزنش ننماييد.»[2] .

حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام با توجّه به ضرورت پيمودن راه تکامل و ويژگي «عمومي بودن» آن، به روندگاني که با آگاهي و شناخت و اصالت و سلامت راه هدايت و کمال را پيمودند، بشارت گونه فرمود:

فَطُوبَي لِذِي قَلْبٍ سَلِيمٍ، أَطَاعَ مَنْ يَهْدِيهِ، وَتَجَنَّبَ مَنْ يُرْدِيهِ، وَأَصَابَ سَبِيلَ السَّلَامَةِ بِبَصَرِ مَنْ بَصَّرَهُ، وَطَاعَةِ هَادٍ أَمَرَهُ، وَبَادَرَ الْهُدَي قَبْلَ أَنْ تُغْلَقَ أَبْوَابُهُ، وَتُقْطَعَ أَسْبَابُهُ، وَاسْتَفْتَحَ التَّوْبَةَ، وَأَمَاطَ الْحَوْبَةَ، فَقَدْ أُقِيمَ عَلَي الطَّرِيقِ، وَهُدِيَ نَهْجَ السَّبِيلِ.

«خوشا به حال کسي که قلبي سالم دارد، خداي هدايتگر را اطاعت مي کند، از شيطان گمراه کننده دوري مي گزيند، با راهنمايي مردان الهي با آگاهي به راه سلامت رسيده، و به اطاعت هدايتگرش بپردازد، و به راه رستگاري پيش از آن که درها بسته شود، و وسائلش قطع گردد بشتابد، دَرِ توبه را بگشايد، و گناهان را از بين ببرد.

پس به راه راست ايستاده، و به راه حق هدايت شده است.»[3] .

زيرا سلامت و تداوم حرکت تکاملي فرد و جامعه، و سير از خاک تا هستي جاويدان، و کسب ارزش هاي الهي، انساني، بدون شرائط و امکانات لازم تحقّق نخواهد يافت، مانند:

الف - هدفداري

ب - روح اميدواري

ج - سيستم رابطه و ارتباط با مبدأ هستي و جهت يابي









  1. خطبه 14/183 نهج البلاغه معجم المفهرس، اسناد و مدارک خطبه 183 به شرح زير است:

    1- ربيع الابرار ج1 ص53 (باب النّار): زمخشري (متوفاي 538 هجري)

    2- کتاب النهاية ج5 ص299 (مادّه يفن): ابن أثير (متوفاي 630 هجري)

    3- تفسير برهان ج1 ص9 ح15: علامه بحراني (متوفاي 1107 هجري)

    4- منهاج البراعة ج 2 ص 193: ابن راوندي (متوفاي 573 هجري)

    5- بحار الانوار ج89 ص20 و21 ح20 ب1: مرحوم مجلسي (متوفاي 1110 هجري)

    6- غرر الحکم ج 4 ص 151 و ج 3 ص 217: مرحوم آمدي (متوفاي 588 هجري).

  2. خطبه 7/16 نهج البلاغه معجم المفهرس، اسناد و مدارک خطبه 16 به شرح زير است:

    1- البيان والتبيين ج2 ص52: جاحظ (متوفاي 255 هجري)

    2- غررالحکم ج 2 ص 333 و 334 و 596: مرحوم آمدي (متوفاي 588 هجري)

    3- النهاية ج 1 ص 132: ابن أثير (متوفاي 606 هجري)

    4- کنزالعمال ج16 ص197 ذش44220: متقي هندي

    5- مسند احمد ج 2 ص 191: احمد بن حنبل (متوفاي 241 هجري)

    6- احتجاج ج 1 ص 39 و 162: مرحوم طبرسي (متوفاي 588 هجري).

  3. خطبه 8/214 نهج البلاغه معجم المفهرس، اسناد و مدارک خطبه 214 به شرح زير است:

    1- غررالحکم: مرحوم آمدي (متوفاي هجري)

    2- شرح ابي الحديد ج 3 ص 23: ابي الحديد (متوفاي 656 هجري)

    3- منهاج البراعة ج 2 ص 340: ابن راوندي (متوفاي 573 هجري)

    4- بحارالانوار ج30 ص42 و41 ح2 ب16: مرحوم مجلسي (متوفاي 1110ه)

    5- کشف المحجّة ص276 فصل 156: سيد بن طاووس (متوفاي 664ه).