تعريف و اقسام غرائز و تمايلات
مانند: علم گرائي، عشق به کشف حقائق، نعمت عقل و فکر و تفکّر صحيح، تدبير و احتياط، آينده نگري، حياء و عفّت و پاکدامني، فطرت خداجو، وجدان اخلاقي و... که در فصل اوّل به برخي از آنان اشاره گرديد. بعضي ديگر از غرائز و تمايلات، اختصاص به انسان ندارد، بلکه در حيوانات نيز وجود دارد که به آنها غرائز مشترک بين انسان و حيوان مي گويند. مانند: غريزه جنسي، غريزه خشم و عصبانيت، غريزه برتري طلبي، غريزه تقليد و دنباله روي، غريزه علاقه به فرزند، غريزه حبّ بقاء و حيات، غريزه خود دوستي، غريزه عادت و تربيت پذيري و... و دسته اي ديگر، تمايلات و خواهش هاي دروغين شيطاني مي باشد که بايد آنها را سرکوب و از جان و روان انسان ريشه کن نمود، مانند: حسد کينه ورزي انتقام گيري دروغگوئي نفاق و دوروئي بُز دِلي ذلّت پذيري غرائز و تمايلات مشترک بين انسان وحيوان داراي جنبه هاي گوناگوني بوده و از نظر تربيت و مسائل اخلاقي اهميت فراواني دارند، که بايد آنها را شناسائي و با رشد و باروري آنها تداوم نسل انسان و نيازمندي هاي مادي و معنوي و اجتماعي را تحقّق بخشيد. و هم بايد آنها را کنترل و تعديل کرد تا طغيان نکنند و وجود انسان را در اختيار خويش نگيرند. بنابر اين در صورتي که اين سلسله غرائز مشترک پس از رشد و تبلور تعديل نگردند و در کنتزل عقل و دين و ارزش هاي اخلاقي قرار نگيرند، تبديل به موجودي ناقص و يک بُعدي و شرور و فسادگر و درنده خو خواهد شد. هم بدون آنها نمي شود زندگي کرد، و هم بدون تعديل و کنترل آنها نمي شود رنگ آرامش و تکامل و تمدّن و عدالت و سعادت را ديد. شهوت و غضب و حب مال و فرزند و خود دوستي مانند آب مواج و سيلاب هاي ارزشمند هستند که اگر نباشند زندگي و حيات و کشاورزي در خطر جدّي است، و اگر باشند و در پشت سدهاي مستحکم کنتزل و تعديل نگردند ويرانگرند و خانمان سوز، در نتيجه براي تحقّق بهداشت رواني، بايد به تربيت و کنتزل و تعديل اين دسته از غرائز و تمايلات توجّه کامل داشته باشيم.
برخي از غرائز و تمايلات انساني، از ويژگي هاي روح آدمي بوده و در ساير حيوانات يافت نمي شوند، که به آنان غرائز ممتاز انساني، الهي نيز مي گويند.